Spannende dag: krijgt Nederland een zetel in Veiligheidsraad?
Na een jarenlange promotiecampagne hoort Nederland vandaag of het een tijdelijke zetel krijgt in de VN-Veiligheidsraad. Alle 193 lidstaten brengen hun stem uit. Nederland strijdt met Zweden en Italië om twee plekken die vrijkomen.
De stemming is om 16.00 uur Nederlandse tijd begonnen en is anoniem. Om een zetel in de V-raad veilig te stellen, moet een kandidaat twee derde (129) van de stemmen binnenhalen.
Nederland haalde in de eerste drie ronden niet genoeg stemmen voor een verkiezing. Daarom is een vierde ronde nodig.
Tussen de stemrondes door kunnen landen nog een laatste promotierondje maken en bepaalde staten proberen over te halen. Dat is een interessante procedure, aangezien de stemming anoniem is en de kandidaten dus niet weten welke landen al hebben gestemd en welke landen ze nog extra kunnen bewerken.
Wat staat er op het spel?
Het gaat om plekken in de V-raad voor de jaren 2017 en 2018. De raad heeft vijf permanente en tien niet-permanente leden.
De niet-permanente leden zijn onderverdeeld in geografische zones, zodat ieder werelddeel eerlijk vertegenwoordigd is. Nederland voert campagne voor een zetel van de zogeheten West-Europa en Overigen Groep (WEOG), waar twee plekken vrijkomen. De winnaars nemen op 1 januari 2017 hun posities in.
Waarom wil Nederland een zetel?
De VN-Veiligheidsraad wordt gezien als het allerhoogste geopolitieke orgaan waar over nijpende kwesties wordt vergaderd en geoordeeld. Wie een plek aan tafel heeft, kan dus meepraten en meestemmen over de belangrijkste ontwikkelingen in de wereld. Nederland wil dat graag.
"Je kunt echt een grote rol spelen bij langslepende conflicten en crisissituaties in de wereld," zegt Jozias van Aartsen, die minister van Buitenlandse Zaken was tijdens de vorige campagne voor een zetel in 1998.
De huidige minister Koenders beaamt dat. "Juist hier in Nederland worden we direct geconfronteerd met wat er gebeurt; in Rusland, de MH17, de vluchtelingenstroom. Je kunt aan tafel zitten en veel meer meebeslissen als een van de vijftien landen in de Veiligheidsraad dan als een van de ruim 190 overige VN-lidstaten."
Hoeveel kans maakt Nederland?
Daarvoor moeten we eigenlijk alle drie de kandidaten onder de loep nemen. Italië is zonder meer de grootste van de drie EU-landen. Zeker met het aangekondigde vertrek van Groot-Brittannië is Italië een plek opgeschoven en nu het derde grote land dat samen met Duitsland en Frankrijk de Europese kar moet trekken. Italië is daarnaast een belangrijke frontlinie in de vluchtelingencrisis.
Ook stuurt het land met afstand de meeste militairen en politieagenten naar VN-vredesmissies en andere conflicthaarden. Om die redenen denken veel experts dat Italië verzekerd is van een van de twee zetels. Een nadeel voor de Italianen is wel dat ze al zes keer in de V-raad hebben gezeten. Zelfs heel recent nog (2007-08). Vaker dus dan Nederland (vijf keer) en Zweden (drie keer).
Zweden is misschien wel de grootste concurrent voor de Nederlanders. Niet in de laatste plaats omdat de landen sterk op elkaar lijken. Ze hebben een vergelijkbare politieke structuur en het zijn relatief kleine staten met een aanzienlijke economische staat van dienst. Om die reden profileren beide zich als ‘partners’ voor grote én kleine lidstaten. Ook hebben Zweden en Nederland allebei VN-troepen gestationeerd in Mali.
Zweden steekt Nederland naar de kroon op het gebied van ontwikkelingshulp. Het land zit met 1 procent van het bruto nationaal product ver boven de norm van de VN zelf (0,7 procent), terwijl Nederland daar tegenwoordig juist iets onder zit. Zweden profileert zich ook sterk op het gebied van mensenrechten en internationaal recht. Het haalde zich in 2014 de woede van Israël op de hals door de Palestijnse staat te erkennen.
Ook de relatie met Saudi-Arabië bekoelde ernstig toen Zweden kritiek leverde op de behandeling van minderheden en andersdenkenden in dat land. En dat terwijl de Zweedse relatie met de Saudi’s al gecompliceerd was. In 2012 gaf de toenmalige regering toe dat er geheime plannen bestonden voor de bouw van een wapenfabriek in Saudi-Arabië. De minister van Defensie trad daarop af. Op de vraag of dit nog enige invloed kan hebben op de aanstaande verkiezing antwoordt de Zweedse VN-ambassadeur Olof Skoog kort: “Nee.” In 2015 schrapte Zweden de wapendeals met Saudi-Arabië.
We zijn in Den Haag de derde hoofdstad van de Verenigde Naties, naast New York en Genève.
Overigens is Zweden al twintig jaar niet aan de beurt geweest in de VN-Veiligheidsraad. De laatste keer was 1997-98. Dat kan een reden zijn voor lidstaten om Zweden te verkiezen boven Nederland en Italië.
En dan dus Nederland. “Het Koninkrijk der Nederlanden, uw partner voor vrede, veiligheid en ontwikkeling”. Zo luidt de slogan van de campagne. Dat woord ‘Koninkrijk’ staat er niet voor niets. In enthousiaste samenwerking met de drie andere landen binnen het rijk (Aruba, Curaçao en Sint-Maarten) wil Nederland laten zien dat het een goede partner kan zijn voor kleine lidstaten.
Nederland staat international bekend als pragmatisch en als een voorvechter van recht en rechtvaardigheid. “We zijn in Den Haag de derde hoofdstad van de Verenigde Naties, naast New York en Genève", legt minister Koenders uit. "We hebben de instituties als het gaat om het internationaal recht met het Internationaal Strafhof."
Ons land is een van de oprichters van de Verenigde Naties en heeft sinds 1947 al 125.000 militairen en politieagenten ingezet bij vredesmissies en andere VN-operaties. Nederland kreeg veel lof voor de afwikkeling van de ramp met MH17 en de coördinerende rol bij de pogingen om de daders van deze aanslag te vinden en te vervolgen.
Toespraak Willem-Alexander
Nederland heeft jarenlang campagne gevoerd om de zetel voor 2017 en 2018 binnen te halen. Een van de meest gedenkwaardige momenten was de aanwezigheid van koning Willem-Alexander en koningin Máxima bij de AVVN in 2015. Het koninklijk paar heeft daar uitgebreid meegeholpen bij de Nederlandse lobby. De koning nam de Nederlandse toespraak tijdens de vergadering voor zijn rekening.
En koningin Máxima is al jaren een speciaal pleitbezorger namens VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon. Ze zet zich ervoor in dat kleine ondernemers in arme landen een beter inkomen kunnen verdienen. Toch fronsten sommige landen de wenkbrauwen bij recente ontwikkelingen in Nederland. Zo werd het omstreden Oekraïne-referendum internationaal met evenveel aandacht als verbazing gevolgd. "Is Nederland een eurosceptisch land aan het worden", was een vraag. Ook de groeiende anti-islamsentimenten en de populariteit van Geert Wilders en de PVV worden nauwgezet bekeken.
Tot slot is Nederland de enige van de drie kandidaten die geen gevangenen heeft overgenomen uit de Amerikaanse gevangenis in Guantánamo Bay. Hoewel de Verenigde Staten, zoals elke VN-lidstaat, maar één stem heeft in de verkiezing, is de macht van de VS binnen de Veiligheidsraad natuurlijk wel erg groot. Of de kwestie enig gevolg kan hebben voor de verkiezing, bestempelde minister Koenders eerder al als "flauwekul".
Wat als Nederland geen zetel wint?
Nederland zat voor het laatst in 1999-2000 in de VN-Veiligheidsraad. Volgens NRC Handelsblad liet minister Koenders zich in april ontvallen dat het "geen drama" is als Nederland gepasseerd wordt. "Er zijn belangrijker dingen in de wereld", zei hij toen.
Toch hebben de Nederlandse missie in New York en het ministerie in Den Haag de afgelopen jaren alles op alles gezet om zo veel mogelijk landen te charmeren. Speciale gezanten zijn de hele wereld over gereisd om regeringen ervan te overtuigen dat een stem op Nederland de beste is. Ook het koninklijk paar en de premiers van Aruba, Curaçao en Sint-Maarten zijn daarbij ingezet.
Naast het voorzitterschap van de Europese Unie zou dit Nederland een tweede kans binnen korte tijd geven om zich te laten gelden op de hoogste geopolitieke podia. Toch is niet iedereen overtuigd. Oud-ambassadeur bij de VN Niek Biegman schreef vrijdag in het Financieele Dagblad dat hij denkt dat Nederland de zetel niet zal krijgen. Volgens hem komt dat door het islamofoob populisme in ons land en de uitslag van het referendum over Oekraïne. Dat laatste zou Nederland een reputatie van onbetrouwbaarheid hebben opgeleverd.