'Als de dokter gaat staken, vallen er doden'

Staken geldt voor veel werknemers als ultiem middel om hun onvrede te uiten, maar het is niet voor elke beroepsgroep weggelegd. "Als de brandweer, dokter of politie het werkt neerlegt, kunnen er doden vallen", zegt hoogleraar arbeidsrecht Barend Barentsen.

"Een rechter zal ze daarom niet snel toestaan om te gaan staken. Als er ernstige, onherstelbare schade optreedt in de samenleving, is dat een reden om het stakingsrecht te beperken".

Meer dan tweeduizend chirurgen en andere medisch specialisten voeren vandaag actie, maar echt staken doen ze niet. Ze draaien zondagsdiensten: afspraken die voor vandaag stonden gepland, zijn eerder al verzet. En bij de spoedeisende hulp wordt gewoon gewerkt, net als bij veel andere afdelingen.

Verloskundigen in Amsterdam houden vannacht een stiptheidsactie. Zwangere vrouwen die vannacht moeten bevallen kunnen dat daardoor niet thuis doen. Wel in een ziekenhuis of in een kraamkliniek. Ook brandweerlieden dreigen met acties, maar ook zij zullen niet volledig staken. Er worden bijvoorbeeld geen katten meer uit bomen gehaald of kelders leeggepompt.

Zowel de brandweerlieden als de medisch specialisten willen betere pensioenvoorwaarden, en onderhandelen daarover met hun werkgevers. Maar ze hebben dus weinig middelen om druk uit te oefenen. "Hulpdiensten die actie willen voeren komen al snel uit op het draaien van zondagsdiensten, of alleen werken op afroep."

Ook politiemensen mogen niet zomaar staken omdat ze belangrijk zijn voor de veiligheid. Een stakingsaankondiging van de politie leidt daarom vaak tot discussie.

Zo voerde de politie vorig jaar regelmatig actie voor een betere cao. In de herfst besloot de politie om tijdelijk te stoppen met het begeleiden van deurwaarders. Minister Van der Steur van Veiligheid en Justitie spande daarop een kort geding aan tegen de politie. De rechter besloot dat de actie door mocht gaan.

Vangnet

Volgens Barentsen wegen bij zo'n beslissing voor de rechter veel factoren mee. "In dit geval had de politie een vangnet voor noodgevallen en werden alleen bepaalde huursommen later geïnd. De rechter vond dat het risico op schade voor de samenleving niet groot was."

"Ook nam de rechter mee dat de politie niet het klassieke stakingswapen heeft. Dus deze beperkte actievorm mag ruim worden toegepast, vond de rechter."

Maar vaak oordeelt de rechter anders. "Dat hangt heel erg af van de situatie. Hoe ver van tevoren is de actie aangekondigd? En hoe verlopen de onderhandelingen?"

Vorig jaar wilden ambulancemedewerkers staken, maar dat werd grotendeels verboden. Ze konden niet garanderen dat de staking absoluut niet tot gezondheidsschade zou leiden.

Knuffelambtenaren

De beperkte stakingsmogelijkheden kunnen een nadeel zijn bij onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden, een hoger loon of betere cao. Maar in de praktijk valt dat nadeel mee, zegt Barentsen. "Zo wist de politie vorig jaar nog redelijk wat uit de onderhandelingen te slepen, ondanks de beperkingen."

"Hulpdiensten hebben het voordeel dat ze bij acties vaak veel publiciteit krijgen. En in tegenstelling tot andere ambtenaren krijgen ze veel sympathie van het publiek. Ze doen zichtbaar nuttig werk. Het zijn een beetje de knuffelambtenaren."