Al een jaar verkeert Burundi in een politieke crisis die gepaard gaat met volksopstanden en gewelddadige reacties daarop van de regering. Inmiddels strijden drie rebellengroepen tegen de regering en het leger. Zij plegen aanslagen en over en weer worden belangrijke kopstukken vermoord.
Er zijn het afgelopen jaar zo'n duizend mensen omgekomen. Honderden oppositieleden, journalisten en burgers zijn opgepakt en gevangen gezet, en 250.000 Burundezen zijn op de vlucht geslagen. De situatie baart de internationale gemeenschap inmiddels zoveel zorgen dat secretaris-generaal van de VN, Ban Ki-Moon, al waarschuwde dat de situatie weleens kan uitmonden in een burgeroorlog.
Totalitaire samenleving
De politieke situatie in Burundi escaleerde echt toen de huidige president Pierre Nkurunziza zich vorig jaar opnieuw kandidaat stelde als president, voor een derde - volgens tegenstanders ongrondwettelijke - termijn. De Hutu-president werd in juli inderdaad herkozen. De spanning tussen Hutu's en Tutsi's is daardoor nog verder opgelopen.
“Je zag in de jaren daarvoor al dat Burundi langzaam ontwikkelde tot een totalitaire samenleving waarin er steeds minder ruimte is voor politieke oppositie en voor het maatschappelijk middenveld dat een ander geluid wil laten horen”, zegt Mathijs van Leeuwen, onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen die al jaren onderzoek doet naar conflicten in centraal Afrika.
Genocide
Een van de weinige platforms waarop zeventig jonge bloggers een objectief beeld van de situatie in het land proberen te schetsen is Yaga Burundi. Maar ondanks dat hun eerlijke verhalen door de overheid nog niet aan banden zijn gelegd, moeten deze bloggers ook op hun tellen letten.
In Burundi heerst er een auto-censuur, zegt blogger Armel Gilbert Bukeyeneza. "Hoe je schrijft dat kan je soms in de problemen brengen. We kiezen woorden zodat niemand zich beledigd voelt en omdat we weten hoe gevoelig de situatie ligt, werken onze bloggers onder een pseudoniem."
De grootste angst bij zowel de Burundezen als de internationale gemeenschap is dat het land terugvalt in etnisch geweld tussen Hutu’s en Tutsi’s, zoals in de jaren negentig. In Rwanda leidde het tot de genocide van 1994 en in Burundi tot een burgeroorlog die tot 2005 duurde.
Je voelt overal de angst, er zijn moordpartijen op straat, arrestaties, verdwijningen.
Angst dat dit nog een keer zal gebeuren is er zeker, volgens van Leeuwen. Toch is hij zelf optimistischer: "Je ziet grote verschillen met begin jaren 90; men heeft de burgeroorlog nog goed in het achterhoofd en wil niet weer in die situatie terecht komen. Tegelijkertijd zie je nu politici die wel degelijk spelen met etniciteit, en die verwijzingen maken naar Rwanda in de jaren 90 met als doel angst te zaaien. Mensen in Burundi zijn daar nog steeds gevoelig voor.”
“Je voelt overal de angst, er zijn moordpartijen op straat, arrestaties, verdwijningen. Blogger Dacia ziet maar één uitweg uit de situatie en dat is de dialoog. “De internationale gemeenschap moet de partijen in ons land met elkaar aan tafel krijgen. We moeten stoppen met elkaar uitmoorden, zo komt er nooit vrede. ”
Burundezen zijn ook moe van de oorlog, ze zitten niet te wachten op herhaling van zetten uit de jaren 90, dus laten we dat voorkomen.
Mathijs van leeuwen is ook blij dat de internationale gemeenschap de ernst van het conflict in begint te zien. “In het verleden hebben we te lakse houdingen gehad. Burundi werd altijd gezien als een soort van succes. Hoe je vredesopbouw moest doen en dat terwijl eigenlijk al vrij snel duidelijk was dat het niet vlekkeloos verliep.”
Onderhandelingen
Ingrijpen met vredestroepen is volgens hem een stap te ver. Maar druk zetten om onderhandelingen tussen de regering en rebellengroepen op gang te brengen, is volgens hem essentieel om het conflict niet verder te laten escaleren.
“Burundezen zijn ook moe van de oorlog, ze zitten niet te wachten op herhaling van zetten uit de jaren 90, dus laten we dat voorkomen.”