'Paus past leer aan de praktijk aan'

Paus Franciscus is met zijn document 'Vreugde van Liefde' de religieuze praktijk tegemoetgekomen, maar de leer van de kerk is niet wezenlijk veranderd. Dat zegt Vaticaan-watcher en theoloog Hendro Munsterman die reageert op de publicatie van het document.

Er werd het nodige van deze paus verwacht, maar dat was onterecht, zegt Munsterman. "De kerkelijke leer is niet iets wat je van de ene op de andere dag wijzigt. De paus wil dat de verandering die hij doorvoert door een brede groep bisschoppen en gelovigen wordt gedragen. Zijn hervormingsplannen worden immers niet door iedereen gedeeld. Er zit ook nog flink wat verzet in delen van de katholieke kerk."

Hebben de conservatieven gewonnen?

"Nee, dat zou onterecht zijn om te zeggen. Maar we moeten een aantal zaken niet uit het oog verliezen. De katholieke kerk is een wereldkerk. Wij in Nederland kijken tegen een aantal ethische zaken, zoals homoseksualiteit of het huwelijk, heel anders aan dan in andere landen. Een heleboel bisschoppen uit Afrika of Azië hebben andere problemen. Die zitten soms een beetje meewarig te kijken als wij over homoseksualiteit beginnen. Zij zeggen dan: zijn dat jullie problemen? Wij hebben hier te maken met polygamie, met meisjes die uitgehuwelijkt worden. Zij vinden onze problemen een beetje luxeproblemen."

Wat zegt het over de machtsverhoudingen tussen deze paus en de conservatieve vleugel van de kerk?

"Er is verschil van interpretatie. Sommige kardinalen zeggen dat gescheidenen die een nieuwe relatie aangaan en die voor de wet gaan trouwen, toch weer ter communie kunnen komen, als zij hun geweten hebben geraadpleegd. Maar iemand als kardinaal Eijk uit Utrecht zegt precies het tegenovergestelde: de tekst zegt niet dat het kan, dus het kan niet. We zitten eigenlijk een beetje in hetzelfde straatje als we voorheen al zaten, iedereen trekt de deken een beetje zijn kant op en probeert het zo te interpreteren zoals het hem uitkomt."

Wat is dan het nieuwe?

"Dat is niet de leer. Het is een revolutie van tederheid, een revolutie van het pastorale van de kerk, in plaats van het strenge dogmatische. Al redelijk aan het begin van de tekst begint de paus excuses te maken: we hebben als kerk veel te veel theoretisch over het huwelijk gepraat, veel te ver weg van de werkelijke problemen waarin mensen in een relatie tegenaan lopen. We hebben veel te veel nadruk gelegd op voortplanting en wezenlijke zaken van het huwelijksleven buiten beschouwing gelaten. Dat is wel nieuw: mensen nabij zijn. Die benadering moet zijn weg nog vinden binnen de katholieke kerk."

Wat betekent het voor katholieken in Nederland?

"In Nederland in heel veel gevallen heel weinig. Wat de paus nu zegt, is dat mensen hun eigen geweten moeten gaan volgen. Dat geweten moet wel goed gevormd worden. Dat moet ook in overleg met de priester. Maar dat gebeurt in Nederland al voor een heel groot deel. Er zijn al heel veel parochies waar hertrouwde gescheidenen ter communie gaan. In zekere zin past de paus de leer aan de praktijk aan."

"Wat wel een grote uitdaging is voor de katholieke kerk in Nederland, is op een heel andere manier over huwelijk, seks of moraal te gaan praten. Wat doet de katholieke kerk aan mensen die vastlopen in hun huwelijk? Zijn er mogelijkheden om een luisterend oor te krijgen? Wat doen we met gelovige homoseksuelen? Volgens de paus maken die mensen volledig deel uit van de kerk. Wat doen we om die mensen te ontvangen en te begeleiden? Daar kunnen de priesters echt nog wel mee aan de slag."