Er is een 'nieuwe' Rembrandt gevonden. Een verloren gewaand schilderij van Rembrandt van Rijn kan met zekerheid aan de kunstenaar worden toegeschreven.
De Parijse kunsthandel Talabardon Gautier presenteert het werk op de jaarlijkse kunst- en antiekveiling Tefaf in Maastricht. Het gaat om een vroege Rembrandt die vorig jaar op een veiling in de Verenigde Staten opdook.
Vanavond in Nieuwsuur een gesprek met Ilona van Tuinen, die het afgelopen jaar onderzoek deed naar het schilderij.
Honderd procent zekerheid
Het schilderij heet De flauwgevallen patiënt (De reuk). "Er is geen twijfel mogelijk", zegt late Rembrandtkenner Ernst van de Wetering. "Het schilderij kan met honderd procent zekerheid worden toegeschreven aan Rembrandt."
Het gaat om een paneel van 21,6 x 17,8 cm, iets kleiner dan een A4'tje, dat de schilder op 18- of 19-jarige leeftijd maakte. 'De reuk' hoort bij een serie van vijf schilderijen die de zintuigen verbeelden.
Op dit paneel is te zien hoe iemand een chirurgijn helpt om zijn patiënt bij kennis te laten komen na een aderlating. Dat gebeurt door de flauwgevallen man aan een doek met ammonia te laten ruiken.
Het schilderij was lange tijd in het bezit van een particulier in New Jersey. Het veilinghuis waar hij het paneel nietsvermoedend aanbood gaf het de neutrale titel 'Europese School, negentiende eeuw' in de catalogus. Toen de biedingen flink opliepen werd duidelijk dat het om een bijzonder schilderij moest gaan.
Kunsthandel Talabardon et Gautier kreeg het werk in handen en kon het na reiniging en grondig onderzoek door experts toeschrijven aan Rembrandt van Rijn. "Op De reuk is het monogram 'RHF' te zien, de allervroegste signatuur van Rembrandt", vertelt Ilona van Tuinen.
Als 18-jarige was Rembrandt zich al bewust was van zijn enorme talent.
Als kunsthistorica en kenner van Nederlandse kunst uit de 17e eeuw deed zij onderzoek naar het schilderij. "Het monogram RHF staat voor Rembrandt Harmenz fecit en betekent Rembrandt Harmenz maakte dit. Rembrandt plaatste dit monogram op een prent in de achtergrond van het schilderij."
"Dat hij juist een kunstwerk koos als plek om zijn signatuur te plaatsen laat zien dat hij zich als 18-jarige al bewust was van zijn enorme talent. Met de signatuur wilde hij zich profileren als serieuze kunstenaar. Je ziet dat het werk hier en daar nog niet helemaal klopt, maar Rembrandt was onmiskenbaar al bezig met het bekende effect van zijn schilderijen. Het is heel bijzonder dat dit werk terecht is."
- Tefaf
De brillenverkoper, over het zintuig kijken - TEFAF
De drie musici, over het zintuig horen - Tefaf
De operatie, over het zintuig voelen - Tefaf
En de flauwgevallen patiënt, over het zintuig ruiken
De reuk is altijd spoorloos geweest. Het is nu aangekocht door de eigenaar van The Leiden Collection, een New Yorkse privé-collectie van ruim 200 schilderijen van 17-eeuwse meesters, met name Leidse fijnschilders.
Eerder verwierf The Leiden Collection ook Rembrandts zintuigschilderijen De drie musici (Gehoor) en De operatie (Gevoel). Het Leidse Museum De Lakenhal is eigenaar van De brillenverkoper (Zicht). Het vijfde en laatste zintuigwerk ‘Smaak’ is nooit teruggevonden.
"Misschien dat dit nieuws de huidige eigenaar wel op een idee brengt, dat zou geweldig zijn", hoopt Van Tuinen. De reuk is vanaf aanstaande vrijdag tot en met zondag 20 maart te zien op de Tefaf. Vanavond in Nieuwsuur de eerste beelden van het schilderij.