Sinds 1 januari is Nederland voorzitter van de Raad voor de Europese Unie. Een zwaar voorzitterschap wordt het al genoemd; de komende zes maanden moeten belangrijke beslissingen worden genomen over ingewikkelde EU-vraagstukken.
Hoe staat de Europese Unie er werkelijk voor? Welke rol kan het Nederlands voorzitterschap spelen het komende half jaar? Europa-correspondent Saskia Dekkers spreekt voor een driedelige serie met zeven kritische Europese denkers. Vanavond deel 1: De staat van de Europese Unie.
Crisis
"Het oude mechanisme waarbij Europa zijn voordeel haalt uit een crisis, lijkt niet meer te werken", zegt de Britse historicus Timothy Garton Ash, "En dat komt omdat dit niet zomaar een crisis is van de Europese Unie. Sterker nog, we zitten met het Europese project in een existentiële crisis.”
Het zijn zware tijden voor de EU. Voor het eerst wordt er zelfs in Brussel gewaarschuwd dat het Europese project kan stranden. Het komende halfjaar wordt cruciaal als het gaat om de vluchtelingencrisis, problemen rond Griekenland en de Brexit, de mogelijkheid dat de Britten de EU verlaten.
De Poolse hoogleraar Europese studies Jan Zielonka stelt dat de Europese leiders geen grip hebben en ook niet krijgen op de huidige crisis waarin de Europese Unie op dit moment verkeert. "Het enige wat ze doen is van de ene brandhaard naar de andere hollen om te voorkomen dat de brand te ver uitstrekt."
Europa weigeren
Jacques Sapir, hoogleraar economie in Frankrijk, stelt vast dat het vertrouwen in Europa steeds verder verdwijnt. "Sinds een jaar of twintig constateren burgers dat elke keer als er beslissingen worden genomen die hun situatie verslechteren op economisch of sociaal gebied, het maatregelen zijn die uit naam van Europa worden genomen."
"Dus het is normaal en legitiem dat een grote groep kiezers voortaan Europa weigert", zegt Sapir. "Dat verklaart de massale stem tijdens de verkiezingen voor een nationalistisch-populistische partij als het Franse Front National."
Politiek Europa
Adriaan Schout, hoofd EU-studies van instituut Clingendael, heeft daarentegen niet het idee dat de EU in een existentiële crisis zit. "Het beeld dat Europa een heilstaat is, waar men vriendschappelijk met elkaar omgaat en overal diplomatiek uit wil komen, past totaal niet bij het politieke bedrijf. We wilden een politiek Europa, dan moeten we niet elke keer schrikken van confrontaties. Die horen bij politiek. Dat is echt normaal."
Ook zegt hij dat de huidige anti-Europese gevoelens onder burgers een belangrijk onderdeel zijn van de discussie over Europa. Hij stelt dat het een belangrijk onderdeel van het politieke proces is en niet meteen het einde van de Europese Unie betekent.