Op 19 juni van dit jaar onthulde Nieuwsuur dat anonieme klokkenluiders-brieven die aan de Kamervoorzitter worden gestuurd, door de shredder gaan.
Dinsdag zal de Tweede Kamer opnieuw over dit onderwerp praten met Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg. Dit naar aanleiding van conclusies van de commissie-Oosting. Oosting oordeelt namelijk dat Van Miltenburg de brief die ze van Nieuwsuur in handen kreeg, aan de commissie had moeten geven, of er in ieder geval de commissie over had moeten informeren. Zeker omdat Van Miltenburg als Kamerlid voor de oprichting van die commissie Oosting had gestemd. "Meer dan onhandig", noemt Oosting de handelswijze van Van Miltenburg.
Wat is er gebeurd?
De brief van klokkenluider X is gedateerd op 10 november 2014. Nieuwsuur hoorde in januari 2015 van het bestaan van die brief en kreeg hem uiteindelijk in handen. Die brief bevat alle betalingsdetails van de Teevendeal. Het was een belangrijk uitgangspunt van een zoektocht langs tientallen medewerkers binnen het OM, de magistratuur en het departement, op zoek naar de bevestiging van ‘het bonnetje’.
Aan de hand van diverse personen en diverse documenten die Nieuwsuur inziet, lukt het alle gegevens van ‘het bonnetje’ te checken en te dubbelchecken. Daarbij blijkt overigens dat briefschrijver X fouten heeft gemaakt. Maar er staat wel veel waardevolle informatie in.
Omdat het niet lukt om X te achterhalen, maar wel om de gegevens van het bonnetje te verifiëren, maakt Nieuwsuur uiteindelijk de uitzending over ‘het bonnetje’ zonder de brief te publiceren, want daarin stonden immers fouten.
Vertrouwelijk achtergrondgesprek
Toch blijft de vraag dan: heeft Van Miltenburg die brief echt gehad en zo ja, waarom is die dan geheim gebleven? En: wie is de afzender?
Daarom vraagt Nieuwsuur een vertrouwelijk achtergrondgesprek aan met Van Miltenburg. Verslaggevers Bas Haan en Nynke de Zoeten van Nieuwsuur spreken op 29 mei 2015 met Anouchka van Miltenburg en haar directeur voorlichting Peter van Wensem.
In dat gesprek vertelt Bas Haan dat hij onder voorwaarde van strikte vertrouwelijkheid een belangrijk document uit zijn research naar de Teevendeal wil voorleggen. Nieuwsuur wil Van Miltenburg namelijk de mogelijkheid geven zonder tijdsdruk na te gaan of ze brief ontvangen heeft en wat er met de brief is gebeurd. Pas na antwoord op dat weerwoordverzoek zal Nieuwsuur besluiten of én hoe er een verhaal over gemaakt zal worden.
Dat 'open weerwoordverzoek zonder deadline' vereist wel wederzijdse vertrouwelijkheid. Daarbij legt Haan uit waarom Nieuwsuur de brief nu belangrijk vindt: er is na het aftreden van Opstelten en Teeven besloten tot het installeren van een commissie die onder meer de informatievoorziening rond de Teevendeal moet onderzoeken. De brief van X zou daar weleens een hoofdrol in kunnen spelen.
Vertrouwelijkheid
Uit gedetailleerde gespreksaantekeningen van Nieuwsuur is precies te reconstrueren hoe het gesprek verliep met betrekking tot de afspraken over vertrouwelijkheid en hoe om te gaan met de brief. Van Miltenburg en Van Wensem zeggen de gevraagde vertrouwelijkheid toe.
Voorlichter Van Wensem zegt: “We zullen geen kopie maken, hem niet verspreiden en als onze zoektocht voorbij is, doen we hem door de shredder.” Daarop zegt Haan, die er dan nog vanuit gaat dat het origineel van de brief daadwerkelijk op 10 november verzonden is en wellicht op dat moment gewoon ergens in het archief van de Kamer ligt: “Wat u met uw exemplaar doet daar ga ik natuurlijk niet over".
Vier dagen later komt het telefonisch antwoord: Van Miltenburg weet niet of ze de brief in november heeft gehad en kan dat ook niet achterhalen, want alle anonieme brieven aan de voorzitter gaan ongeregistreerd door de shredder. Nieuwsuur krijgt dus nog steeds geen definitief antwoord op de vraag of de brief van 10 november ooit in de Tweede Kamer is aangekomen.
Shredder
Maar de inhoudelijke kern van de reactie, dat alle anonieme klokkenluidersbrieven door de shredder gaan, wekt zo veel verbazing bij Nieuwsuur, dat dat uiteindelijk leidt tot een reportage over het onderwerp. Met de brief van X slechts als aanleiding, niet als centraal onderwerp.
Die reportage volgt zoals gezegd op 19 juni 2015. Nieuwsuur heeft dus nooit verzocht om een brief te vernietigen, maar uitsluitend verzocht om vertrouwelijkheid.
Het rapport-Oosting wekt echter een andere indruk. Daarin staat namelijk dat Van Miltenburg gehoor gaf “aan het verzoek van Haan om de vertrouwelijke brief te vernietigen”. Oosting verklaart vandaag desgevraagd aan Nieuwsuur dat de tekst hiervan volledig is gebaseerd op een verklaring van Kamervoorzitter Van Miltenburg.
