Koning-koopman en koning-dominee zitten elkaar in de weg
Piet van Asseldonk
Redacteur Koninklijk Huis, schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.
Piet van Asseldonk
Redacteur Koninklijk Huis, schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.
Naar het staatsbezoek van koning Willem-Alexander aan China dat morgen begint wordt met argusogen gekeken. Tijdens de vijf staatsbezoeken die hij aflegde profileerde de koning zich als een ijveraar voor Nederlandse handelsbelangen. Door de oproep van met name Amnesty International wordt van hem verwacht dat hij de komende dagen aandacht zal vragen voor de situatie van de mensenrechten in China.
De koning-koopman zal zich in China ook een koning-dominee moeten tonen. Hoe lastig te combineren die rollen ook zijn. "Als de portemonnee open gaat, gaat de Bijbel dicht", wordt wel gezegd.
Als de portemonnee open gaat, gaat de Bijbel dicht.
Het is een klassiek dilemma in de buitenlandse betrekkingen van ons land: de koopman die het oog gericht heeft op handelsbevordering versus de dominee die met opgeheven vinger opkomt voor democratie en mensenrechten. Het speelde al eerder rond een Nederlands staatsbezoek aan China. Het voorgenomen bezoek van koningin Beatrix in 1989 werd afgelast vanwege de bloedige onderdrukking door de Chinese regering van een studentenopstand.
De beelden daarvan schokten de wereld. De mensenrechten wonnen het van het economisch belang. De koopman moest de dominee voor laten gaan. Maar de schending van de mensenrechten was toen heel ernstig en de economische band tussen Nederland en China was nog van weinig betekenis.
Bij het staatsbezoek dat Beatrix tien jaar later alsnog aan China bracht, het eerste Nederlandse staatsbezoek aan dat land ooit, streden economie en mensenrechten om de voorrang.
China werd economisch steeds interessanter, maar de roep om eerbiediging van de mensenrechten door het communistische regime klonk ook in 1999 luid. Het dilemma werd opgelost doordat de koningin geen toespraken hield.
De toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Jozias van Aartsen (VVD) verzekerde dat hij achter gesloten deuren "de ernstig verslechterde mensenrechtensituatie" aan de orde zou stellen, omdat zoiets niet de taak van het staatshoofd was. De koopman en de dominee liepen elkaar niet voor de voeten.
Mensenrechten aan de orde stellen is niet de taak van het staatshoofd.
Hard nodig
Minister Bert Koenders (PvdA) van Buitenlandse Zaken kiest ook voor deze oplossing. Toch ligt het gecompliceerder. Er staan nu wél toespraken van de koning op het programma. De rol van China op het wereldtoneel is bovendien gegroeid.
Het kleine Nederland heeft China hard nodig. Bijvoorbeeld voor de semi-permanente zetel in de Veiligheidsraad waarvoor Willem-Alexander onlangs op de Algemene Vergadering van de VN in New York een pleidooi hield. Maar bovenal zijn de economische banden tussen China en Nederland belangrijker dan ooit.
Schipperen
Met trots wees de koning tijdens het inkomend staatsbezoek van de Chinese president Xi Jinping afgelopen maart op de 1200 Nederlandse bedrijven die al in China actief zijn en op de 360 Chinese ondernemingen in ons land.
De handelsdelegatie die in het kielzog van de koning vanaf morgen in China actief is, liegt er dan ook niet om. Het wordt schipperen voor de koning koopman. En meer nog voor de verantwoordelijke bewindslieden die hem vergezellen.
