Zestien jaar Jon Stewart en The Daily Show

Zestien jaar lang was hij dagelijks te zien op Comedy Central als gastheer van het populaire satirische nieuwsprogramma The Daily Show. In die jaren groeide Jon Stewart uit tot het gezicht en de stem van progressief Amerika en ontving The Daily Show in totaal achttien Emmy Awards. Vanavond neemt hij afscheid in zijn allerlaatste uitzending.

Jon Stewart werd in januari 1999 presentator van The Daily Show. Het programma bestond toen al ruim drie jaar, maar kwam onder presentator Craig Kilborn niet tot wasdom. Toen Stewart het stokje overnam, kwam de focus van het programma steeds meer te liggen op de hypocrisie van Amerikaanse nieuwsmedia en politiek.

Hoewel Stewart lang beweerde het politieke midden te vertegenwoordigen, opende hij met zijn humor vooral de aanval op conservatief Amerika. De oorlog in Irak was een keerpunt in de carrière van Stewart. Waar in de media de oorlog voornamelijk werd toegejuicht, koos hij de tegenaanval.

Fox News en CNN

Favoriete mikpunt van Stewart was de rechtse nieuwszender Fox News en zijn coryfeeën als Bill O'Reilly, Glenn Beck en Sean Hannity. Hij beschuldigde de nieuwszender meermaals van het doelbewust verspreiden van leugens ten behoeve van de Republikeinse Partij. Ook politici als George W. Bush en Sarah Palin waren veelvuldig onderwerp in zijn show.

Overigens was Stewart niet alleen kritisch op 'rechts'. Ook de linkse zender MSNBC en Obamacare moesten het ontgelden. En dat gold ook voor nieuwszender CNN. Stewart was zeer kritisch op de '24 hour news cycle' en de programma's die daaruit voortkwamen.

Vooral zijn optreden in het CNN-programma Crossfire is gedenkwaardig. In 2004 was hij te gast in het programma, waar links en rechts elkaar het vuur na aan de schenen legden. Hij noemde het programma 'slecht' en 'schadelijk voor Amerika'. Nog geen jaar later verdween de show van de buis. Algemeen wordt aangenomen dat het optreden van Stewart daar verantwoordelijk voor was. De video is op YouTube bijna 10 miljoen keer bekeken.

Gasten

Door de jaren heen interviewde Stewart zeer prominente gasten in The Daily Show. Zo ontving hij onder anderen president Obama (zeven keer), first lady Michelle Obama, vice-president Biden, de voormalige presidenten Bill Clinton en Jimmy Carter en andere hooggeplaatste (oud-)politici.

Ook ontving hij de Pakistaanse president Musharraf en het Pakistaanse meisje en Nobelprijswinnares Malala Yousafzai. Daarnaast waren talloze andere beroemdheden te gast, van acteurs tot historici.

Zelfs zijn misschien wel meest geliefde vijand Bill O'Reilly van Fox News schoof bij hem aan, en vice versa. Tussen de twee ontstond een apart soort haat-liefdeverhouding, die in 2012 resulteerde in een vriendschappelijk maar bikkelhard politiek debat, genaamd The Rumble.

Correspondenten

Net als bij een echt nieuwsprogramma deed Stewart als 'nieuwslezer' een beroep op zijn correspondenten, eveneens komieken. Zij leverden lollige reportages af of schoven als 'deskundigen' aan bij een bepaald onderwerp.

Voor sommige correspondenten was The Daily Show een springplank naar een succesvolle vervolgcarrière. Zo werd Steve Carell Hollywood-acteur en kregen Stephen Colbert, John Oliver en Larry Wilmore hun eigen tv-shows met respectievelijk The Colbert Report, Last Week Tonight en The Nightly Show. Alle drie hebben het humoristische DNA van The Daily Show. Vooral Last Week Tonight doet het goed met wekelijks miljoenen kijkers op YouTube.

'Most Trusted'

In discussie met zijn tegenstanders beriep Stewart zich meerdere keren op het feit dat hij geen journalist of opiniemaker is, maar slechts een grappenmaker. Later erkende hij steeds meer dat zijn grappen een ideologische boodschap in zich dragen.

Dat hij meer is dan een grappenmaker blijkt onder meer uit een onderzoek in 2004 van het Pew Research Center, een vooraanstaand Amerikaans onderzoeksbureau. Dat onderzoek liet zien dat een op de vijf jongeren tussen de 18 en 29 The Daily Show zag als nieuwsbron, en niet als louter vermaak. In juli 2009 werd Stewart na een enquête van Time Magazine met 44 procent verkozen tot 'meest betrouwbare nieuwslezer', nog boven 'echte' nieuwslezer Brian Williams van NBC News.

Ook organiseerde Stewart samen met zijn vriend Stephen Colbert een bijeenkomst in de National Mall in Washington: de Rally to Restore Sanity. De demonstratie tegen de steeds meer polariserende geluiden in de Amerikaanse politiek en media trok meer dan 200.000 mensen.

The Daily Show en Nederland

Ook in Nederland is geprobeerd The Daily Show op te zetten. In 2007 kwam BNN met De Nieuwste Show, met de presentatoren Patrick Lodiers en Arjen Lubach. Het programma kwam niet verder dan één seizoen. Begin 2011 besloot Comedy Central zelf een Nederlandse versie van The Daily Show te lanceren, met cabaretier Jan Jaap van der Wal als gastheer. Ook deze poging had een levensduur van één seizoen.

De VPRO lijkt tot nu toe de meest succesvolle Nederlandse variant op The Daily Show te hebben. Zondag met Lubach, met opnieuw Arjen Lubach als gastheer, kende een succesvol eerste en tweede seizoen met goede kijkcijfers. Een derde seizoen is in de maak. Lubach zette met succes het onderwerp TTIP (het vrijhandelsverdrag tussen de VS en Europa) op de kaart en blies kritiek op de monarchie nieuw leven in.

Trevor Noah

Het satirische DNA van Jon Stewart strekt zich dus uit tot over de Atlantische Oceaan, tot kritiek op de Nederlandse monarchie aan toe. En met het grote succes van John Olivers Last Week Tonight lijkt de formule van 'satirisch nieuws' ook in de VS nog lang niet uitgewerkt.

The Daily Show in zijn huidige vorm blijft overigens bestaan. Eind vorig jaar kondigde Comedy Central aan dat de Zuid-Afrikaanse komiek Trevor Noah Stewart zal vervangen als presentator van het programma.

In zijn laatste week richt Stewart zijn pijlen traditioneel op Fox News en conservatief Amerika. Vooral de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump is deze dagen een dankbaar onderwerp voor Stewart. De laatste aflevering is collega-komiek en goede vriend Louis C.K. te gast. De uitzending is om 05.00 uur in de ochtend Nederlandse tijd.