Nederlandse bedrijven zijn wereldwijd koploper in het aanklagen van landen. Volgens recente cijfers stelden de afgelopen twee jaar bedrijven die in Nederland zijn gevestigd het vaakst individuele landen aansprakelijk voor schade. Zo werden afgelopen jaar onder meer Spanje, Oekraïne en Indonesië aangeklaagd.
Opvallend is dat een groot deel van die bedrijven alleen administratief in Nederland is gevestigd. Deze 'brievenbusmaatschappijen' kunnen dankzij de bijna honderd handel- en investeringsverdragen die Nederland heeft, deze landen relatief eenvoudig aanklagen.
Ze gebruiken daarvoor een speciale clausule in die handelsverdragen, oorspronkelijk bedoeld om Nederlandse investeerders in met name ontwikkelingslanden rechtszekerheid te geven en te beschermen tegen onteigening. Veel buitenlandse bedrijven hebben een administratief kantoor in Nederland waardoor ze ook van die investeringsbescherming gebruik kunnen maken.
"Dat is zeer onwenselijk", zegt minister Ploumen voor Buitenlandse Handel tegen Nieuwsuur. Het is volgens de minister niet de bedoeling dat "bedrijven die geen substantiële economische activiteiten in Nederland hebben, misbruik maken van investeringsbeschermingsbepalingen in onze bilaterale investeringsverdragen". De minister wil dat het begrip 'investeerder' in de verdragen wordt beperkt.
Golden Standard
Volgens Nikos Lavranos, die lobbyt voor investeerders en als ambtenaar bij Economische Zaken in het verleden namens Nederland onderhandelde over handelsverdragen, zou het zonde zijn om de investeringsbescherming in de Nederlandse handelsverdragen te beperken.
Nederlandse verdragen zouden de Golden Standard zijn. Ze lokken buitenlandse investeerders naar Nederland, wat banen oplevert. Daarnaast noemt hij de Nederlandse handelsverdragen non-discriminatoire.
"Ik ben er trots op dat ik een bijdrage heb kunnen leveren aan de versterking van de Nederlandse economie met het verhogen van de bescherming van investeerders, maar ook met het verspreiden van onze normen en waarden in de wereld. Het gaat er om dat wat wij fatsoenlijk vinden, exporteert naar landen waar dat nog niet zo goed verankerd is," zegt Lavranos.
Ik zie het als een voortzetting van kolonialisme, waarin multinationals dezelfde macht willen hebben als de oude machthebbers.
Neo-kolonialisme
Professor Internationaal Recht Muthucumaraswamy Sornarajah van de National University of Singapore geldt als autoriteit op het gebied van investeringsbescherming. Hij vindt dat Nederland moet voorkomen dat brievenbusmaatschappijen via Nederland andere landen kunnen aanklagen. "Natuurlijk zijn landen boos op Nederland. Ze dachten een verdrag te sluiten waardoor alleen Nederlandse investeerders beschermd zouden worden."
Volgens de professor hebben de landen nu eigenlijk een verdrag met de hele wereld. "Ik zie het als een voortzetting van kolonialisme, waarin multinationals dezelfde macht willen hebben als ze vroeger hadden. Nederland is een oude koloniale macht en natuurlijk stond het internationale recht toen aan de kant van de machthebbers."
Het is eigenlijk net als een diefstalverzekering: goed dat je hem hebt, maar je gebruikt het alleen als het misgaat.
Aanpakken
Minister Ploumen wil de clausule over investeringsbescherming aanpassen. ISDS nieuwe stijl zou onderdeel moeten worden van TTIP, het Amerikaans-Europese handelsverdrag waar nu al jaren over onderhandeld wordt. ISDS is in dat verdrag het heetste hangijzer.
Als ISDS in TTIP is aangepast wil Ploumen de clausule ook in andere bilaterale verdragen die Nederland heeft, wijzigen. Volgens deskundigen kan dat tientallen jaren gaan duren.