De Nederlandse krijgsmacht heeft jaarlijks zo'n 3,5 miljard euro extra nodig, schrijft de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), die het kabinet adviseert. De landmacht is door de bezuinigingen van de afgelopen jaren bijzonder kwetsbaar geworden. Welke taken moeten de voorrang krijgen?
Nieuwsuur spreekt met defensiedeskundige Christ Klep en oud-minister van Defensie Hans Hillen. Te gast is Alfred van Staden, vice-voorzitter van de AIV.
Vredesdividend
Na de opheffing van het IJzeren Gordijn in 1989 werd er steeds minder geld aan defensie uitgegeven. Er zouden geen grote oorlogen meer komen, was de gedachte. Men sprak van het 'vredesdividend'.
De Nederlandse defensie-uitgaven daalden tussen 1990 en 2015 van 2,4 procent tot 1,2 procent van de rijksuitgaven.
Achteraf bezien is dat fout, zegt oud-minister van Defensie Hans Hillen. "Het was de tijd van de musical Hair. Maar in plaats van de Age of Aquarius, met eeuwigdurende vrede, kregen we een groot aantal regionale conflicten. Nederland wil graag een bijdrage leveren aan het oplossen daarvan. Maar liever hebben we dat het niet langer dan een paar weken duurt."
De missie in Mali is verdedigbaar, maar het is een grensgeval.
Gordel van instabiliteit
Met het ingrijpen van Rusland in Oost-Oekraïne, de opmars van de terreurgroep Islamitische Staat in Syrië en Irak en de desintegratie van Libië, is volgens de AIV aan de grenzen van Europa een "gordel van instabiliteit" ontstaan die een directe bedreiging vormt voor de veiligheid van Europa. Daarom zou het leger moeten worden versterkt.
In een gesprek met de Volkskrant zegt vice-voorzitter Alfred van Staden vandaag dat het Nederlandse leger een zeer bescheiden omvang heeft en zou het in beginsel alleen ingezet moeten worden in en rond Europa. "De missie in Mali is verdedigbaar, maar het is een grensgeval."
Rusland is probleem
In het rapport dat de Adviesraad op eigen initiatief opstelde, vraagt de AIV ook aandacht voor de rol van Rusland. "De kloof met Rusland is moeilijk te overbruggen. Van een strategische partner is het een strategisch probleem geworden."
Van Staden vindt dat de regering te optimistisch is over de mogelijkheden om op korte termijn terug te keren tot normale verhoudingen met Rusland. "Onze taxatie en analyse van Poetins beleid wijzen in een andere richting."
Als we taken overdragen aan andere landen, betekent dat dat we ook taken van hun moeten overnemen.
Diplomatie
Verhoging van het defensiebudget is volgens de Adviesraad een onderdeel van de oplossing. In het rapport staat dat een goede balans gevonden moet worden tussen de demonstratie van militaire kracht en het bewandelen van de diplomatieke weg.
Het rapport van de AIV komt een week nadat een groep prominenten had gepleit voor een forse verhoging van de Defensiebegroting.
De komende weken onderhandelt minister Jeanine Hennis-Plasschaert van Defensie met minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën over de begroting van haar departement. Van Staden verwacht niet dat de door hem bepleite miljardenverhoging snel wordt ingevoerd. "Dat zal zeker niet bij de volgende Prinsjesdag worden aangekondigd, daarom vinden we dat dit over een periode van tien jaar moet worden uitgesmeerd."
Samenwerking
Kan Nederland geld besparen door internationaal samen te werken? Nu al werkt de Nederlandse marine samen met België en de landmacht met Duitsland. Volgens Hans Hillen moet het rendement niet worden overschat. "Als we taken overdragen aan andere landen, betekent dat dat we ook taken van hun moeten overnemen."
Van Staden meent dat we niet snel de beslissingsmacht over ons leger zullen opgeven. "Je stuit snel op bepaalde grenzen met betrekking tot de nationale soevereiniteit. Dat roept emoties op. Het houden van een gemeenschappelijk Europees leger vereist een politieke unie."
Krachtmeting
Van Staden zegt dat Nederland te lang heeft gedacht "dat we Rusland konden resocialiseren volgens onze waarden". "De regering lijkt zich bij monde van minister Bert Koenders over te geven aan de gedachte dat het over twee of drie jaar wel weer 'business as usual' kan zijn."
De AIV wil dat Nederland weer tanks toevoegt aan het leger. Die waren in 2011 juist verkocht. "Bij een krachtmeting met Rusland is de kans zeer groot dat je zware pantsereenheden tegenover je ziet, en dat zou betekenen dat je buitengewoon kwetsbaar bent", zegt Van Staden.
Maar ook voor een missie in het buitenland zijn de pantservoertuigen nodig, zegt hij. "De Denen beschikten in Afghanistan over enkele tanks en konden daardoor veel krachtiger optreden."