Marokko en Nederland ruziën over uitkeringen

• Ellen Brans

  verslaggever
• Renee van Hest

  redacteur

Marokko en Nederland hebben ruzie. De twee landen staan beide met de hakken in het zand te wachten tot de ander toegeeft. Onderwerp van het conflict zijn de uitkeringen die Nederland betaalt aan Marokkaanse burgers.

Volgens Nederland moeten die uitkeringen met 40 procent omlaag. Marokko vindt dat ze net zo hoog moeten blijven als in Nederland. En omdat Marokko weigert over het voornemen te praten, dreigt minister Lodewijk Asscher nu het bestaande sociale zekerheidsverdrag op te zeggen.

Nieuwsuur-verslaggever Ellen Brans trekt met journalist Anas Bendrif naar Rabat, het politieke centrum van Marokko. Ze spreken er onder anderen met Abdeslam Seddiki, de minister van Sociale Zaken over de kwestie.

Zekerheidsverdrag

''We zijn uiteraard bereid te onderhandelen, dat is vanzelfsprekend, ik stap zo op het vliegtuig naar Nederland'' zegt minister Abdeslam Seddiki. Maar hij stelt wel een voorwaarde. "De Nederlandse regering moet eerst het voorstel intrekken, waarin de opzegging van het Verdrag wordt geregeld."

"Marokko heeft natuurlijk vanaf het begin af aan geweigerd om met deze herziening in te stemmen. Daarmee hebben ze zich geprofileerd naar hun eigen bevolking toe. Als ze nu door de knieën zouden gaan, dan betekent dat gezichtsverlies en dat willen ze niet", zegt Marokkokenner Jan Jaap de Ruiter van de Universiteteit Tilburg.

In Temara, een voorstad van Rabat, woont de weduwe Chahbon Lakbira met haar 5-jarige zoontje. Zij is een van de mensen die een Nederlandse uitkering ontvangt. Haar man had de Nederlandse nationaliteit, leefde in Nederland, stuurde geld naar zijn vrouw en kind in Marokko, en overleed een paar jaar geleden aan een hartaanval.

Sindsdien krijgt ze elke maand van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) een nabestaandenuitkering en een kindgebonden budget op haar rekening gestort. Een bedrag van in totaal ruim 1100 euro, waar ze goed van kan leven.

Geen oog dicht

Terwijl Chahbon een uitgebreide lunch voor de gasten bereidt - "jullie mogen niet weg voor jullie gegeten hebben" - vertelt ze over het belang van de uitkering "Ik geef 200 euro uit aan de privé-school van mijn kind, want het reguliere onderwijs is erg slecht. Daarnaast betaal ik 300 euro aan mijn hypotheek. Verder is het leven hier veel duurder dan mensen in Nederland denken. Ik woon in een stad, niet in een dorp. En in de stad zijn de prijzen hoog. Als ik er aan denk 40 procent te moeten inleveren, doe ik geen oog dicht."

Nederland dringt al jaren aan op aanpassing van het verdrag aan het zogenaamde 'woonlandbeginsel'. Dit betekent dat uitkeringen bij export buiten de EU worden verlaagd conform de koopkracht in dat land.

Kleding, eten, de huren en hypotheken, elektra, ongeveer alles kost in Marokko minder dan in Nederland, is het idee. Dus hebben de mensen ook recht op minder geld. Voor veel uitkeringen betekent dit dat ze 40 procent lager uitvallen, gebaseerd op de prijsindex van de Wereldbank.

Woonlandbeginsel

Nederland heeft in 2012 een wet aangenomen, waarin geregeld is dat uitkeringen aan het woonlandbeginsel aangepast dienen te worden. Chahbon ontving dat jaar een brief waarin werd meegedeeld dat ze vanaf dat moment honderd euro minder zou ontvangen. Maar de rechter floot Nederland terug, met verwijzing naar het sociale zekerheidsverdrag.

Met terugwerkende kracht kreeg Chahbon weer een volledige uitkering. 'Ik dacht dat alles nu goed was, maar nu staat het kindgebonden budget weer ter discussie.'

Omdat Marokko volgens Nederland niet meewerkt aan het aanpassen van het sociale zekerheidsverdrag, en omdat een Nederlandse rechter eerder heeft aangegeven dat het sociale zekerheidsverdrag in de weg staat van een verlaging van de uitkeringen, wil het kabinet het verdrag nu per 2016 opzeggen.

Evengoed verandert er dan weinig. Binnenkort wordt een Associatiebesluit tussen de EU en Marokko van kracht, dat Marokko - op de kinderbijslag en het kindgebonden budget na - ongeveer dezelfde rechten geeft als in het bestaande verdrag met Nederland.

Mensenrecht

Voorzitter Abdellah Bousouf van de Raad voor Marokkanen in het Buitenland legt uit waarom verlaging van de uitkeringen onbespreekbaar is. "De mensen hebben recht op een volledige uitkering. Ze hebben daar hard voor gewerkt, en premies betaald. Niemand kan ze dat zomaar afnemen. Het is een mensenrecht."

Die mening heeft ook De Ruiter. "Het staat gewoon in de grondwet. De overheid heeft een zorgplicht voor haar burgers in het buitenland, ook als die weer zijn teruggekeerd naar Marokko."

Grote gevolgen

Marokko lijkt het gelijk dus aan zijn kant te hebben. Aanpassing of opzegging van het verdrag gaat Nederland ook nauwelijks wat opleveren. Alleen de kinderbijslag en het kindgebonden budget kunnen worden stopgezet. En dat betreft een bedrag van zo'n 4,4 miljoen. euro.

En relatief laag bedrag met mogelijk grote gevolgen. Zo is Marokko nu al gestopt met het meewerkenaan het uitzetten van illegale vreemdelingen. Daarnaast dreigt Marokko de justitiële samenwerking te stoppen en heeft het land de eerder toegezegde subsidie van een miljoen euro aan het Tropenmuseum in Amsterdam in de ijskast gezet.

Het is voor Marokko een erekwestie om over de belangen van haar onderdanen - ook die in het buitenland - te waken, en voor Nederland is het een principekwestie. Volgens De Ruiter zijn verdere repercussies van Marokko’s kant niet ondenkbaar. "Als Marokko consequent is, dan zullen ze inderdaad natuurlijk straffe maatregelen gaan nemen."