Op de Russische radarbeelden van vlucht MH17 is geen gevechtsvliegtuig te zien. Dat zeggen vier deskundigen op het gebied van radar en luchtverkeersleiding aan wie Nieuwsuur de beelden toonde.
Moskou suggereerde vlak na de vliegramp op grond van radarbeelden dat een Oekraïense SU-25-straaljager de Boeing 777 van Malaysia Airlines heeft neergehaald.
Onmogelijk
Een van de meest vooraanstaande experts op het gebied van radartechnologie is de Italiaanse hoogleraar Gaspare Galati: "Op basis van deze beelden kan de aanwezigheid van een gevechtsvliegtuig zoals een SU-25 niet worden geclaimd." Volgens Galati zijn daar veel meer gegevens voor nodig.
"Als de stipjes een straaljager moeten voorstellen, dan maakt deze wel erg abrupte bewegingen en is hij wel zeer kort te zien", zegt Bob Bevelander. Hij was jarenlang luchtverkeersleider en werkt sinds zijn vervroegd pensioen als freelance-consultant. "In het laatste gedeelte staat het zogenaamde gevechtsvliegtuig praktisch stil, dat is voor een straaljager echt onmogelijk."
The presence of a military jet cannot be claimed on basis of this material
- Ministerie van Defensie Rusland
Still radar Defensie Rusland - Ministerie van Defensie Rusland
Visuele weergave van het radarbeeld
Optrekkend gevechtsvliegtuig
Ook een gepensioneerd hoofd radarsystemen van de luchtverkeersleiding op Schiphol betwijfelt de theorie. "Met mijn radarkennis zou ik op basis van dit materiaal met een hoge inzet durven wedden dat er geen vliegtuig in de buurt is geweest van vlucht MH17."
Omdat hij na zijn schriftelijke beoordeling voor Nieuwsuur werd teruggefloten door zijn voormalige werkgever, wil hij niet bij naam worden genoemd.
Het Russische Ministerie van Defensie hield op 21 juli 2014 een persconferentie waarin radarbeelden werden getoond van het Oost-Oekraïense luchtruim op 17 juli 2014. Daarin zou een Oekraïens gevechtsvliegtuig te zien zijn.
Luitenant-Generaal Andrej Kartapolov: "De Russische luchtcontrole heeft een opstijgend vliegtuig van de Oekraïense luchtmacht waargenomen, vermoedelijk een SU-25, in de richting van de Maleisische Boeing 777."
Mede op basis van deze uitspraken heerst in Oost-Oekraïne en Rusland de theorie dat een aanval van een Oekraïense straaljager de oorzaak is van het neerstorten van vlucht MH17. Maar ook op veel westerse social media wordt Kiev verantwoordelijk gehouden voor het neerhalen van de Boeing.
Constructief gesprek
Volgens Oekraïne en de Verenigde Staten is de Boeing 777 uit de lucht gehaald door een Buk-raket. Hoofdofficier van Justitie Fred Westerbeke gaf eerder aan dat er veel aanwijzingen zijn voor het neerhalen met een luchtdoelraket vanaf de grond, maar hij sluit een aanval door een straaljager niet uit.
Het Openbaar Ministerie heeft vorig week dinsdag en woensdag in Moskou gesproken over de overdracht van bewijsmateriaal, zoals ook de radarbeelden. Woordvoerder Wim de Bruin wil alleen zeggen dat er 'een constructief gesprek' heeft plaatsgevonden, maar zegt niet of de zogenaamde 'legal recordings' daadwerkelijk zijn overgedragen.
Echo
Radarexpert Galati: "Het lijkt me aannemelijker dat de signalen op het scherm de wrakstukken van MH17 zijn dan van een ander - mogelijk militair - vliegtuig." Een radarsignaal wordt normaal gesproken opgebouwd uit een primaire radar, waarbij een antenne een 'echo' ontvangt van een object. Daarnaast zenden vliegtuigen zelf gegevens naar een secundaire radar.
In het betreffende signaal ontbreekt de secundaire radar. Rusland schrijft het signaal daarom toe aan een gevechtsvliegtuig, die deze tweede radar kan uitschakelen om zijn aanwezigheid te verhullen.
Maar volgens de deskundigen is het waarschijnlijker dat de primaire radar de wrakstukken van MH17 detecteert, nadat de transponder van de secundaire radar was verwoest. Voormalig luchtverkeersleider Bevelander: "De kans dat de stippen de brokstukken zijn van MH17 is zeker zeer groot, het waren omvangrijke delen."
Niet reageren
Het radarsignaal werd al eerder toegeschreven aan vallende wrakstukken, zoals in deze blog. Emeritus hoogleraar Piet van Genderen van de TU Delft vindt het een logische conclusie. "Dit verhaal klopt volledig. Vallende brokstukken zijn de meest waarschijnlijke verklaring".
Van Genderen was voorheen radarexpert bij het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) en de Nederlandse radarfabrikant Thales.
Thales wil de radarbeelden niet beoordelen en de NLR weigert een reactie omdat het betrokken is bij het onderzoek naar de crash. Ook deskundigen aan de TU Delft en bij de Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) willen om die reden niet reageren. Het Nederlandse Luchtverkeersleiders Gilde (VNLG) zegt 'geen conclusies te kunnen verbinden' aan de beelden.