Wat als de ECB de geldkraan wijd opendraait?

• André Meinema en Marleen de Rooy

  Economieredacteuren

QE komt eraan. Nee, het gaat niet over het passagiersschip Queen Elizabeth. En ook niet over de koningin van Groot-Brittannië. QE gaat over geld, heel veel geld. Het staat voor 'Quantitative Easing' oftewel 'kwantitatieve verruiming', de hoeveelheid geld in de eurozone vergroten.

Donderdag zal de Europese Centrale Bank (ECB) naar verwachting aankondigen dat ze de Europese economie gaat stimuleren middels een omvangrijk opkoopprogramma van schulden. De kwakkelende economie heeft een boost nodig. En daar moet QE voor zorgen.

550.000.000.000 euro

De voorbije jaren heeft de ECB al de nodige maatregelen genomen om de financiële en economische crisis te lijf te gaan. De basisrente is verlaagd tot bijna nul procent. En als banken tijdelijk geld parkeren bij de ECB krijgen ze een negatieve rente, oftewel het kost de banken geld. Het idee is dat banken dan sneller geld uitlenen.

Banken werden voorzien van meer dan 1000 miljard euro aan goedkoop geld. Alles bij elkaar namen die maatregelen wel fricties weg, maar losten ze feitelijk niks op. Het geld zwierf rond bij de banken en kwam niet in de economie.

Verwacht wordt dat de ECB nu het paardenmiddel inzet: de geldpersen. Technisch heet dat dus 'Quantitative Easing'. De eurozone overspoelen met geld door via de banken honderden miljarden euro's in de markt te pompen. Volgens sommigen zou het in eerste instantie gaan om 550 miljard euro, bijna net zo veel als het hele Nederlandse bruto nationaal product.

Hoe werkt QE?

De ECB, of de centrale banken van de eurolanden, kopen staatsleningen op van banken en financiële instellingen. In ruil daarvoor krijgen de banken euro's. Met dat geld kunnen ze weer meer hypotheken en leningen aan bedrijven en consumenten verstrekken.

De stortvloed aan euro's zorgt ervoor dat de euro goedkoper wordt ten opzichte van andere munten. Dat is goed voor het exporterend bedrijfsleven. Ook de rente gaat verder omlaag. Schulden worden dragelijker en lenen goedkoper.

Dat moet zorgen voor meer banen, minder werklozen en stijging van inkomens, winsten, hogere beurskoersen, aantrekkende huizenprijzen, en meer koopkracht van consumenten. En als de economie weer op toeren komt, stijgt ook de inflatie weer naar meer normalere en gewenste niveaus. De ECB maakt zich al langer zorgen over de lage inflatie.

Wie wil wat?

Het zijn vooral de Zuid-Europese landen, de zwakkere eurolanden, die actie willen van de ECB. Voor hen is een lagere rente van levensbelang. Want met meer geld en een lagere rente kunnen landen als Spanje en Italië schulden blijven aflossen ondanks economische krimp.

De rente van die landen is sinds het toppunt van de schuldencrisis al met 75 procent gedaald. De rente drukt de kredietwaardigheid van een land uit: hoe lager, hoe beter. De toenemende kans op een Europees opkoopprogramma drukt de rente verder omlaag. Lenen is voor Spanje en Italië nog nooit zo goedkoop geweest.

Duitsland en Nederland denken heel anders over het opkopen van staatsschulden. Duitsland is bang voor hogere inflatie en vindt dat het opkopen van staatsleningen in feite neerkomt op politiek bedrijven. Het overnemen van schulden is geen taak voor de ECB, vindt Duitsland. Bovendien wordt het zwakke landen door de lage rente veel te gemakkelijk gemaakt om niet te hervormen.

Gegarandeerd succes?

Of het werkt, is nog de vraag. Voorstanders wijzen graag op het succes van het inzetten van QE in de Verenigde Staten. In de VS is de voorbije jaren voor maar liefst 4000 miljard dollar in de economie gepompt door het opkopen van staatsleningen, schulden en hypotheken. Een veelvoud dus van wat de ECB zou willen doen. En de Amerikaanse economie staat er nu veel beter voor dan de Europese.

Critici zeggen dat QE vooral de beurskoersen heeft opgedreven en de dollarkoers laag houdt. Beleggers gebruikten het geld vooral voor beleggingen in het buitenland. Eind vorig jaar is de VS gestopt met het maandelijks voor tientallen miljarden dollars opkopen van leningen en prompt steeg de dollarkoers.

Ook in Japan en Verenigd Koninkrijk hebben de centrale banken extra geld in de economie gepompt. En Japan zit nog steeds in een recessie.

Is een schip vol euro's niet gevaarlijk?

Toch is zoveel goedkoop of gratis geld best eng. Met het uitstorten van miljarden euro's worden structurele problemen eerder bedekt dan aangepakt. Het kan overheden onverschillig maken en zet niet bepaald aan tot hervormen.

Goedkoop geld zet bedrijven en mensen aan om zich in de schulden te steken. De voorbije jaren zijn minder kredieten verleend. Banken durfden, konden of wilden niet. Bedrijven waren druk met overleven en niet met investeren of uitbreiden. Ook veel consumenten hebben al te hoge schulden, hun zorg is vooral aflossen en niet bijlenen. Door de zwakke economie en hoge werkloosheid is er geen vooruitzicht op loonsverhoging en staan mensen niet te springen om geld uit te geven of extra te lenen.

Hoe dweil je al dat extra geld weer op en zet je de opgekochte leningen weer terug in de markt? Creëer je geen nieuwe financiële zeepbel? Is QE niet het zaaigoed voor een nieuwe crisis? Zadel je de Europese belastingbetalers niet op met de rekening als het niet helpt of werkt? Voorstanders van QE halen de schouders op: baat het niet, het schaadt eigenlijk ook niet. Want eigenlijk weet niemand of QE werkt in de eurozone.