Mr. Turner: portret van de Engelse Rembrandt

Mr Turner, de film van Mike Leigh over het leven van de beroemde Britse schilder William Turner (1775 – 1851), vertelt het levensverhaal van de man achter de beroemdste landschapsschilderijen en zeegezichten van zijn tijd.

Met speciale aandacht voor zijn Hollandse periode. ‘Jij bent zeker de grappigste thuis, op de deurknop na!’ Met deze Nederlands gesproken zinnen opent de film, maar behalve het Nederlandse filmpubliek zal niemand de tekst begrijpen. Het is een gesprek tussen twee Nederlandse boerinnen maar zonder vertaling.

Kenmerkende lichtinval

Het gaat vooral om het typisch Nederlandse landschap waar de boerinnen doorheen wandelen, met een molen, een sloot en een ondergaande zon. Op de achtergrond staat schilder William Turner met zijn schetsboek. De Nederlandse schilderkunst met de kenmerkende lichtval was voor hem een geweldige inspiratiebron.

Turner was een romantische kunstschilder van landschappen, dreigende zeegezichten en marines. "Vroeger vond ik Turners werk nogal saai en een beetje vaag, ik kende het vooral als kunst op koekblikken", zegt regisseur Mike Leigh. "Totdat ik in de jaren zestig op de kunstacademie leerde om echt naar zijn werk te kijken, toen werd ik er meteen verliefd op."

Turner had een hoge productie. Er zijn driehonderd olieverfschilderijen, dertigduizend schetsen en aquarellen en driehonderd schetsboeken bewaard gebleven. De collectie bevindt zich momenteel in de Tate Gallery in Londen.

Talent

Dat er over de persoon van Turner zo weinig bekend was gaf Leigh enige vrijheid bij de invulling van zijn karakter in de film. "Het contrast tussen Turners excentrieke complexe karakter en zijn poëtische sublieme werk was fascinerend. En ook met zijn wijze van schilderen. Ik vond het belangrijk dat je Turner met zijn hele wezen ziet schilderen, je moet het als kijker kunnen zien gebeuren."

Timothy Spall, die de rol van Turner vertolkt, kreeg daarom maar liefst twee jaar lang, twee maal per week schilderles. "Het was belangrijk dat Timothy zou begrijpen hoe een kunstenaar denkt", vertelt kunstenaar en docent Tim Wright.

"In de film geeft hij je het gevoel dat hij echt kijkt met de ogen van een artiest. En ja, Spall heeft echt talent! Een aantal van de Turner-reproducties worden binnenkort zelfs tentoongesteld in Londen."

Met zijn vertolking van de getroebleerde, brommerige en vreemde kunstenaar won Spall in Cannes de prijs voor beste acteur.

De film is tevens de opmaat naar het Nederlandse Turnerjaar. In september 2015 start onder de titel ‘Gevaar en schoonheid, William Turner en de traditie van het sublieme’ een dubbeltentoonstelling in Museum De Fundatie in Zwolle, waar nu de enige Turner in Nederland hangt, en Rijksmuseum Twenthe in Enschede. Behalve zo’n veertig tot zestig schilderijen uit Londen worden ook Turners Hollandse schetsboeken getoond.