'Vooral onschuldigen hard gestraft door Fraudewet'

De Fraudewet, bedoeld om fraude in de sociale zekerheid te bestrijden, is niet effectief. Dat zegt de Nationale ombudsman na onderzoek naar de uitvoering van de Fraudewet door gemeenten, de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en het UWV.

De zogenoemde uitvoeringsinstanties moeten volgens de Fraudewet mensen beboeten die te veel geld hebben ontvangen omdat zij zich niet aan de regels hielden. Maar de organisaties kijken daarbij nauwelijks naar de oorzaak van de fout, blijkt uit het onderzoek. Bij zo'n 70 procent van de opgelegde boetes was geen sprake van kwade opzet.

Beboet

"Mensen die zich vergissen, mensen die niet kunnen bewijzen dat de uitvoeringsorganisatie een fout heeft gemaakt, mensen die iets verkeerd begrepen hebben, mensen die nog niet over de juiste informatie beschikten, mensen die een paar dagen te laat zijn door omstandigheden… Allemaal worden ze beboet ingevolge de Fraudewet", zegt waarnemend ombudsman Frank van Dooren. "Zij worden beboet alsof zij fraudeerden.”

De boetes komen boven op het terugbetalen van het te veel ontvangen bedrag. De hoogte van de boete is in beginsel 100 procent van dat bedrag. Het percentage kan worden verlaagd als vast komt te staan dat de ‘fraudeur’ de gemaakte administratieve fouten niet volledig zijn toe te rekenen.

De mogelijkheid om het boetepercentage te verlagen, wordt vaak niet gebruikt door de uitvoeringsorganisaties. En als hij wel wordt toegepast, wordt de boete vaak slechts weinig verminderd.

In het onderzoek Geen fraudeur, toch boete staan tal van voorbeelden van mensen die de opgelegde boetes onbegrijpelijk vinden en er vaak diep door in de problemen raakten. “Het leidt tot onzekerheid en wantrouwen richting de overheid”, zegt Van Dooren.

Harde aanpak

De Fraudewet werd vorig jaar van kracht, destijds volgens het kabinet om tegemoet te komen aan de luide roep uit de samenleving om fraude hard aan te pakken. Volgens de ombudsman is de wet niet effectief. “De Fraudewet richt zich op het uitdelen van hogere boetes en niet op het verhogen van de opsporingscapaciteit of op het instellen van slimmere opsporingsmethoden.”

Ook het merendeel van de ambtenaren die de wet moeten uitvoeren, vindt de Fraudewet niet effectief en de boetes disproportioneel hoog, blijkt uit rondetafelgesprekken die de Nationale ombudsman voerde met betrokken medewerkers.