'Ik word er weer boos over'

De Nationale ombudsman heeft onderzocht hoe de Fraudewet wordt toegepast door het UWV, de Sociale Verzekeringsbank en gemeentelijke sociale diensten. De wet, bedoeld om fraude in de sociale zekerheid te bestrijden, blijkt niet effectief, schrijft de ombudsman in een rapport. De uitkeringsinstanties leggen vaak onterecht boetes op aan mensen die zich wél aan de regels houden of zich van geen kwaad bewust zijn. In het rapport staan veel verhalen van gedupeerde cliënten. Hieronder een paar voorbeelden hoe het misging. Sommige namen zijn gefingeerd.

Meneer Artoli ontvangt een bijstandsuitkering (WWB) van de gemeente en levert maandelijks persoonlijk een wijzigingsformulier in met daarop de gewerkte uren van zijn krantenwijk. Ineens krijgt hij een brief dat de gemeente een te veel ontvangen uitkering terugvordert. Hij zou zich niet hebben gehouden aan de inlichtingenplicht.

Artoli begrijpt er niets van, hij geeft altijd keurig door hoeveel hij heeft gewerkt. Hij wordt gekort op zijn uitkering en krijgt een boete van bijna 400 euro, waardoor zijn gezin krap komt te zitten. Er volgt een gesprek met de gemeente, dat Artoli vooral als een ondervraging ervaart.

Eigenlijk al veroordeeld

Artoli maakt bezwaar, de gemeente zwijgt maandenlang. Als hij belt, krijgt hij te horen dat de behandelaar slechts een dag per week werkt en dat er nog niets bekend is. Ruim acht maanden later bericht de gemeente, na tussenkomst van de Nationale ombudsman, dat de bezwaren gegrond zijn.

"Dat ik niet op mijn woord word geloofd, vind ik het ergste", zegt Artoli. "Het enige dat ik hoorde was dat mijn inkomsten niet in het systeem stonden. Ik trek aan het kortste eind. Ik ben verdachte, maar eigenlijk al veroordeeld."

Mevrouw Van Vliet heeft een 0-urencontract en vraagt per e-mail aan het UWV of ze dan moet blijven solliciteren. Het UWV antwoordt bevestigend. Toch is de regelgeving rond de combinatie werk en uitkering haar niet duidelijk.

Ze vraagt een gesprek aan. Als ze dan zegt dat ze voor een aantal uren is ingezet, krijgt ze te horen dat ze dit had moeten melden. En omdat ze dit binnen zeven dagen had moeten doen en er nu tien verstreken zijn, krijgt ze een boete van 150 euro.

Weer boos

Meneer Van Vliet: "We waren ons van geen kwaad bewust. We dachten er goed aan te doen door persoonlijk langs te gaan. Ik kan niet elk moment vrij nemen en mijn vrouw wilde graag dat ik meeging. Daardoor waren we drie dagen te laat, terwijl het UWV een halfjaar deed over de beslissing over de boete. Het is de eerste keer dat we gebruikmaakten van een uitkering, ik werk al dertig jaar. Ik word er weer boos over!”

De Nationale ombudsman vroeg het UWV nog eens naar de boete te kijken. Dat zag geen aanleiding om de beslissing aan te passen.

Meneer Van Kempen vult op een aanvraagformulier voor AOW zijn inkomen in, waarna hij bericht van de SVB krijgt dat hij in aanmerking komt voor AOW met partnertoeslag voor zijn vrouw.

Hij begrijpt niet dat hij daar recht op heeft, want zijn vrouw krijgt een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Maar in het bericht van de SVB staat dat hij de eventuele inkomsten van zijn partner niet hoeft op te geven, omdat deze bekend zijn.

Slapeloze nachten

Ruim een half jaar later krijgt hij weer bericht. Hij zou hebben nagelaten te melden dat zijn vrouw inkomsten had en heeft daarom ten onrechte partnertoeslag ontvangen. Deze moet hij binnen twee weken terugbetalen plus een boete gelijk aan dat bedrag, totaal ruim 6600 euro.

Mevrouw Van Kempen: "Het probleem met de SVB had op ons een grote impact. Wij waren ons van geen kwaad bewust. Het vertrouwen in de overheid zijn we volkomen kwijt. Van alles dat ik nu toegestuurd krijg, ga ik direct na of het wel klopt. Wij hadden er slapeloze nachten van en als ik nu een brief van de SVB krijg, slaat de schrik al toe."

Mevrouw Jacobs is met steun van het UWV als WW'er begonnen als zelfstandig pedicure. Tot haar ontzetting staat een inspecteur van het UWV op de stoep. Die zegt dat ze een boete krijgt van 6000 euro.

Meneer Jacobs: "Toen mijn vrouw haar gewerkte tijd wilde registreren, kon ze geen kwartieren en minuten invullen, alleen uren. 'Kijk maar op onze website', kreeg ze te horen. Maar daar vond ze niet het antwoord op haar vraag."

Ze belt weer en krijgt de instructie alle uren bij elkaar op te tellen en te delen door het aantal dagen. Dat doet ze anderhalf jaar lang.

Monden

"Dan meldt het UWV dat mijn vrouw de uren niet juist heeft geregistreerd en daarom de boete krijgt. Als we vragen wat we er samen met het UWV aan kunnen doen, horen we dat het onze verantwoordelijkheid is. Zij hebben het probleem gecreëerd en nu mogen wij bewijzen dat we onschuldig zijn."

Het UWV weet niet hoe het in de praktijk gaat, zegt Jacobs. "Pas recent konden we uitleggen hoe een pedicure werkt en dat je soms maar tien minuten of een kwartier bezig bent. De monden van de UWV-medewerkers vielen open. Ze zoeken het uit. We zijn ruim een maand verder en hebben niets gehoord."

Meneer Smetsers komt na 42 jaar werken zonder baan. Hij krijgt een WW-uitkering en heeft tijdelijk werk bij de bezorgdienst van een apotheek. In het wijzigingsformulier moet hij de gewerkte uren en het uurloon opgeven, maar die weet hij pas als zijn werk erop zit. Hij vult dat in bij 'opmerkingen'.

"Het komt goed, het wordt verrekend met uw WW-uitkering", krijgt hij desgevraagd van het UWV te horen. Maar dan volgt een boete van ruim 1700 euro. Omdat hij zelf al had gemeld dat hij had gewerkt, verlaagt het UWV de boete naar 440 euro.

In de krant

Smetsers: "Omdat ik eerlijk ben geweest, word ik gestraft. Een bezwaar heeft niets uitgehaald, want van het UWV win je niet. Ik heb 42 jaar gewerkt en premies afgedragen. Dan zet ik zelf in gang dat ik het te veel ontvangen geld wil terugbetalen, het is niet eerlijk."

Het verhaal van Smetsers kwam in de krant. "Daarop kreeg ik veel reacties van mensen met vergelijkbare problemen met het UWV. Ik heb weer een baan en wil helemaal niets meer met het UWV te maken krijgen. Maar ik blijf dus wel bij de instanties geregistreerd staan als iemand die iets fout heeft gedaan."