Het jaar van de afsplitsingen in de Kamer

Het ziet er naar uit dat de twee Kamerleden die na gisteren geen lid meer zijn van de PvdA-fractie in de Kamer blijven. Als ze dat inderdaad doen, komt het aantal afgesplitste Kamerleden in iets meer dan een jaar op zes.

Oktober vorig jaar werd Louis Bontes uit de PVV gezet na kritiek op de stijl van partijleider Wilders. Hij vormde daarop een eenmansfractie. Na de uitspraken van Wilders over Marokkanen in het voorjaar, stapten twee Kamerleden uit de PVV-fractie: Van Vliet en Van Klaveren. Aanvankelijk gingen ook zij alleen verder. Inmiddels hebben Bontes en Van Klaveren de krachten gebundeld.

Later viel de fractie van 50Plus uiteen in "50Plus/Klein" en "50Plus/Baay. Sinds deze week wil Klein overigens niet meer met 50Plus worden geassocieerd. Hij noemt zichzelf nu onafhankelijk Kamerlid.

Individiueel gekozen

Dat Kamerleden na een conflict met hun partij in de Kamer kunnen blijven, hangt samen met het kiesstelsel: Kamerleden worden individueel gekozen. Vrijwel altijd staan ze op een lijst van een partij, maar ze komen op individuele titel in de Kamer. Bij een politiek conflict kan de fractie geen "recht" doen gelden op de zetel van het Kamerlid.

Of Kamerleden die de fractie verlaten en "onafhankelijk" verdergaan, succes boeken, verschilt van geval tot geval. Ze kunnen er soms van profiteren dat ze nu "een eigen podium" krijgen. Aan de andere kant is het in de praktijk vaak moeilijk een organisatie op poten te zetten en in korte tijd mee te doen aan veel verschillende debatten. In de recente politieke geschiedenis zijn twee markante voorbeelden van afsplitsingen, met totaal tegengestelde gevolgen.

Verdonk en Wilders

Rita Verdonk was enorm populair en kreeg bij de Kamerverkiezingen in 2006 als VVD'er meer stemmen dan haar partijleider Rutte. Maar nadat ze uit de fractie was gezet, slonk in de loop van de tijd haar aanhang. Aan de verkiezingen van 2010 deed ze mee als leider van "Trots op Nederland", maar ze haalde geen enkele zetel.

Voorbeeld van iemand die juist grote electorale successen boekte na een afsplitsing is Geert Wilders. Die ging na zijn vertrek uit de VVD in 2004 verder als eenmansfractie. Hij haalde bij de verkiezingen in 2006 met zijn PVV negen zetels. Later werd de PVV nog groter en de partij speelde als gedoger een belangrijke rol in het eerste kabinet-Rutte.

Kiesdrempel

Door alle afsplitsingen zijn er relatief veel kleine partijen in de Kamer. Af en toe laait de discussie op over een kiesdrempel. Sommigen vinden dat er te veel kleine fracties zijn, die zich allemaal profileren, wat ten koste zou gaan van de besluitvaardigheid. Nog afgelopen zaterdag sprak het CDA-congres uit dat er een kiesdrempel moet komen van twee zetels.