Het associatieverdrag met Oekraïne, ben je voor of tegen?
Ben je voor of tegen de wet tot goedkeuring van de associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne? Op die vraag kunnen de Nederlandse kiezers vandaag een antwoord geven in een referendum.
Nijmegen en Castricum waren vanochtend vroeg de eerste gemeenten waar kiezers hun stem konden uitbrengen. Op het treinstation daar was een stembureau ingericht dat al om 05.00 uur openging. In de meeste andere gemeenten kan vanaf 07.30 uur gestemd worden. Net als bij 'gewone' verkiezingen zijn de stembureaus tot 21.00 uur open. Op dat moment komt ook een prognose van de uitslag.
Stemmen kan in ieder stembureau in de eigen gemeente. Wie buiten zijn woonplaats wil stemmen heeft een kiezerspas nodig, maar die moest wel van tevoren zijn aangevraagd.
Er zijn wel minder stembureaus dan bij gewone verkiezingen. Uit onderzoek van de NOS blijkt dat het er ongeveer 10 procent minder zijn. De schommelingen daarbij zijn groot. Een meerderheid van de gemeenten heeft het 'gewone' aantal stembureaus, maar in een aantal plaatsen zijn het er fors minder.
Raadgevend
Het referendum is raadgevend. Dat betekent dat het aan de politiek is om te besluiten wat er met de uitslag gebeurt. Voorwaarde is dat de opkomst boven de 30 procent ligt. Alleen dan is het geldig. Peilingen geven aan dat die drempel waarschijnlijk wel gehaald zal worden.
In totaal zijn er in Nederland een kleine 13 miljoen stemgerechtigden. Dat betekent dat zo'n 3,9 miljoen mensen de moeite moeten nemen om te gaan stemmen.
Dit Oekraïne-referendum is het eerste dat wordt gehouden op basis van de referendumwet, die vorig jaar door het parlement werd aangenomen. Die wet maakt het mogelijk om een zogeheten correctief referendum te houden over wetten die al door het parlement zijn aangenomen. Daarvoor zijn 300.000 handtekeningen nodig. Die werden door actiegroep GeenPeil in korte tijd ruimschoots verzameld.
Het enige andere referendum dat ooit in Nederland werd gehouden was in 2005 over de Europese Grondwet. Die werd toen door ruim 61 procent van de kiezers verworpen. De opkomst was toen ruim 63 procent.
Handelsbetrekkingen
De Europese Unie heeft tientallen associatieverdragen, maar de inhoud verschilt van land tot land. In het verdrag met Oekraïne is onder meer vastgelegd dat de handelsbetrekkingen met Oekraïne worden verstevigd. Ook wordt er op het gebied van justitie en veiligheid nauwer samengewerkt. Het verdrag moet zorgen voor meer vrede en stabiliteit binnen en buiten de regio.
In het verdrag zelf staat niets over toetreding van Oekraïne tot de Europese Unie, maar volgens tegenstanders ervan effent het er wel de weg voor doordat is afgesproken dat Oekraïne wetten en regels in overeenstemming brengt met die van de EU.
Uitslag
Stemmen kan dus tot 21.00 uur vanavond. In een speciale verkiezingsuitzending van de NOS die om 20.30 uur begint, is dan ook een prognose van de uitslag én van de opkomst. Omdat er niet elektronisch wordt gestemd, moet het tellen van de stemmen met de hand gebeuren. De verwachting is dat dat een paar uur gaat duren. Het kan wel sneller dan bij gewone verkiezingen omdat er naar verwachting minder stemmen worden uitgebracht. Ook gaat het tellen sneller omdat het stembiljet met alleen een ja- en nee-mogelijkheid overzichtelijker is.
Daarna is de politiek aan zet. De regering heeft laten weten de uitslag van het referendum ongeacht de uitkomst serieus te nemen, maar zal pas als de uitslag er is beslissen op welke manier. Tegenstanders van het verdrag hebben de regering opgeroepen de uitslag sowieso over te nemen.
De speelruimte voor de Nederlandse regering lijkt op voorhand beperkt. Van de 28 EU-landen is Nederland het enige dat het associatieverdrag met Oekraïne nog niet heeft geratificeerd. Bovendien zijn delen ervan, met name de onderdelen die over de wederzijdse handel gaan, al in werking getreden.