Onduidelijkheid regeert op De Toekomst

Donderdag beleefde Ajax een absoluut dieptepunt. Voor het eerst sinds 2007 zijn de Amsterdammers nog voor de winterstop Europees uitgespeeld. Dat PSV uitgerekend nu als eerste Nederlandse club in negen jaar overwintert in de Champions League vervulde trainer Frank de Boer met enige jaloezie, zo erkende hij ruiterlijk. Aansluiting bij de top van Europa was immers de aanleiding voor de Cruijff-revolutie.

Die revolutie kreeg vorm op De Toekomst bij de jeugdopleiding van Ajax. Juist daar is de onvrede het grootst. Vorige week barstte de bom. Hoofd jeugdopleiding Wim Jonk moest weg. Ruben Jongkind, als hoofd talentontwikkeling de grote inspirator van de vernieuwingen op De Toekomst, volgde zijn voorbeeld. Deze week stapten nog eens zes leden van het 'Kamp-Jonk' op.

Ook Johan Cruijff wil niets meer te maken hebben met zijn club. Hoe nu verder?

Einde van de revolutie

Jop van Kempen, Ajax-volger van Het Parool, hoeft niet lang na te denken: "De Cruijff-revolutie is voorbij. Allereerst heeft Cruijff zelf zijn handen er vanaf getrokken. En alle volgers die door Cruijff persoonlijk zijn aangesteld om zijn ideeën te vertalen en die tot het laatst achter hem stonden, zijn weg. Andere volgers, zoals Dennis Bergkamp, Marc Overmars en Edwin van der Sar, hebben zich van Cruijff afgekeerd, al zullen ze dat zelf niet zeggen."

"De trainers zouden werken in de geest van Cruijff. Is dat een speciale methode? Of was het pure retoriek? Ik denk het laatste", vindt Menno de Galan, auteur van 'De coup van Cruijff'. "Het vertrek van Jonk en zijn geestverwanten zorgt voor een vacuüm op De Toekomst. Niemand weet hoe het er nu uit ziet. Het is een groot mysterie".

Arno Vermeulen, chef voetbal van de NOS, is niet verrast door de leegloop. "Dat was voorspelbaar. Veel van de nieuwe trainers en performance coaches waren verbonden aan Jonk en vooral Jongkind. Ik denk dat het niet zo'n heel groot probleem is."

Plan-Cruijff blijft

Wat is dan die visie van Cruijff? Van Kempen doet een poging: "Die visie, ooit door de vertrokken Jongkind uitgetikt in het 'Plan Cruijff', blijft bestaan bij Ajax. Dat heeft de directie bij de aandeelhoudersvergadering van 13 november nogmaals bevestigd. Maar je zou ook kunnen zeggen dat het een aanpassing is van beleid dat al jaren gehanteerd werd bij Ajax."

De Galan heeft zijn twijfels: "Er zijn nog steeds trainers op De Toekomst die de visie van Van Gaal onderschrijven. Het zou interessant zijn als er een compromis kan worden gevonden tussen de ideeën van Van Gaal en die van Cruijff. Een nieuwe harmonie, al is dat niet meteen het woord waar je aan denkt bij Ajax tegenwoordig."

Geen wondermethode

"De individuele benadering blijft", denkt Van Kempen, "net als de initiatieven om het straatvoetbal terug te brengen in de opleiding. Ook zal de fysieke training belangrijk blijven, al was dat misschien wat doorgeslagen."

"Er is geen wondermethode", concludeert Vermeulen. "De goede dingen van Jonk en Jongkind zullen bewaard blijven. Misschien worden er nu andere nuances gelegd. Onder Jonk waren er relatief veel trainers van buiten het voetbal. Misschien dat we nu weer vooral oud-voetballers gaan zien, zoals Piet Keizer wil."

Van Kempen: "Wim Jonk kwam ooit binnen bij Ajax als individuele trainer, dus die tendens bestond voor de Cruijff-revolutie ook al. Misschien denkt Cruijff meer in individuele ontwikkeling en Van Gaal meer in ontwikkeling binnen het team. Maar in de praktijk is het niet zwart-wit."

Jeugdvoetbal te belangrijk

"Jeugdvoetbal is bij Ajax te belangrijk gemaakt", stelt Van Kempen. "Het gaat om het eerste. De A1 van Ajax speelde in oktober 2014 met 2-2 gelijk tegen de A1 van Barcelona in het Mini Estadi, onder toeziend oog van Cruijff. Die roemde de jeugdopleiding.

Op diezelfde dag kreeg het eerste van Ajax er stevig van langs in Nou Camp: 3-1. Tegen de tijd dat de jeugdspelers van Ajax en Barça rijp zijn, laten we zeggen over vijf jaar, verliest het eerste van Ajax waarschijnlijk weer van het eerste van Barça. Tussen A1 en eerste elftal zit een wereld van verschil."

Goede cijfers

Ondanks de Europese deceptie, kan de hoofdmacht van Ajax een uitstekend rapport overleggen. In vijf jaar De Boer mocht Ajax vier landstitels vieren. Dit seizoen lijkt zijn jonge ploeg stabieler dan ooit, gaat Ajax overtuigend aan kop in de eredivisie en ook de bezoekers aan de Arena worden steeds vaker verwend met aantrekkelijk voetbal. En dat met zes of zeven zelf opgeleide spelers.

Van Kempen: "Bij Ajax moest Jonk moest spelers aanleveren, Bergkamp was verantwoordelijk voor de doorstroming naar de selectie, De Boer moet ze laten functioneren in een team. Ik denk dat daar het conflict mede is ontstaan. Voor Jonk stond individuele ontwikkeling voorop, Bergkamp en De Boer moesten gewoon presteren."

Opvolgers

In de tussentijd zoekt Ajax naar een opvolger van Jonk als hoofd jeugdopleiding. Van de namen die genoemd worden, is Michel Kreek de bekendste.

Van Kempen: "Kreek was een van de eersten die vond dat de uitvoering van het Plan Cruijff niet deugde. Hij vond dat de fysieke trainingen ten koste gingen van het voetbal. Dat kan nu in zijn voordeel zijn. Kreek werd verbannen naar Almere City, maar staat nog op de loonlijst bij Ajax."

Tot een opvolger is gevonden neemt Saïd Ouaali, drie jaar geleden door Jonk zelf naar De Toekomst gehaald, de taken waar. Zou hij een kandidaat kunnen zijn?

"Ouaali heeft een interessante achtergrond voor die taak", vindt Vermeulen. "Hij is van Marokkaanse afkomst, net als veel spelers in de jeugdopleiding. Ouaali komt uit het onderwijs en werkte met moeilijk opvoedbare jeugd. De oud-speler van de amateurs van Ajax en Haarlem was naar eigen zeggen zelf een lastige speler in de jeugd, dus weet hij als geen ander hoe je omgaat met probleemgevallen. Waarom zou hij het niet kunnen worden?"

Hoe verder?

Hoe nu verder? Van Kempen: "De directie, in het bijzonder Edwin van der Sar, moet zo snel mogelijk achterhalen wat de plannen zijn van De Boer, maar ook van Overmars en Bergkamp. Als zij langere tijd blijven, dan moeten ze gericht op zoek gaan naar karakters die daarbij passen. Je kun nog zo'n goede organisatie hebben, als de poppetjes het niet met elkaar kunnen vinden, dan wordt het niets."

"Het is spannend wat er nu op De Toekomst gaat gebeuren", vindt De Galan. "Wordt het vacuüm dat is ontstaan na het vertrek van Jonk en zijn coterie van geestverwanten snel opgevuld? Een interessante vraag voor journalisten. Stel je voor dat je nu op De Toekomst zou mogen observeren wat er over blijft van de zogeheten fluwelen revolutie. Of van het Plan Cruijff. Dat zou een buitenkans zijn."

"Er is natuurlijk wel een gat geslagen in de organisatie", constateert Vermeulen. "Maar Ajax is de nummer één in Nederland. Voor hen moet het toch geen probleem zijn om de beste trainers te vinden om de opengevallen plekken in te vullen. Het is makkelijker om een vervanger te vinden voor Wim Jonk dan een vervanger voor Frank de Boer. Ze moeten wel met een plan komen. Marc Overmars en Edwin van der Sar moeten nu met de billen bloot."