De PVV, VVD, NSC en BBB hebben een doorbraak bereikt in de formatie. Na een marathonsessie maakten de onderhandelende partijleiders vannacht rond 01.00 uur bekend dat ze het eens zijn geworden over de financiën, een belangrijke horde op weg naar een gezamenlijk regeerakkoord. Ze gaan de gemaakte afspraken vandaag met hun fracties in de Tweede Kamer bespreken.
Na afloop lieten de partijleiders zich uitgesproken positief uit over de voortgang van hun gesprekken. PVV-leider Wilders zei tegen de aanwezige pers dat er "nog wat werk te verrichten" is. "Maar ik zie dit niet meer fout gaan." BBB-voorvrouw Van der Plas gebruikte soortgelijke woorden en zei "heel erg blij" te zijn dat er bijna een regeerakkoord ligt.
Ook VVD en NSC toonden zich optimistisch over de vorming van een nieuw kabinet. "U ziet ons opgelucht naar buiten lopen", zei VVD-leider Yesilgöz. "Ik denk dat we eruit zijn." NSC-voorman Omtzigt gaf eveneens aan opgelucht te zijn. "Het land heeft een nieuwe regering nodig." Volgens hem ligt er "op een haar na een akkoord".
De vier partijen trokken zich gisterochtend terug in Den Haag voor nieuw overleg. Pas na 01.00 uur kwamen ze naar buiten. Ze benadrukten een voor een dat er wel nog "puntjes op de i" moeten worden gezet. Over de inhoud van de gemaakte afspraken deden ze geen uitspraken. Om 10.00 uur praten de vier partijen verder.
Na afloop van het overleg verschenen de partijleiders voor de camera:
Volgens Wilders is er aan de onderhandelingstafel nog niet over de premierskandidaat gesproken. Dat punt zou later vandaag voor het eerst formeel op de agenda staan. De naam van oud-PvdA-minister Ronald Plasterk, die eerder in deze formatie aantrad als verkenner en informateur, gaat rond voor die positie.
Omtzigt zegt nog niet te weten wie Wilders wil voordragen als premier, maar noemt die persoon wel "cruciaal" voor het slagen van de formatie. "Het is natuurlijk heel raar dat Nederland op 22 november gestemd heeft en morgen hoort wie de premierskandidaat is", zei Omtzigt tegen de aanwezige journalisten. "Dat is een hele bijzondere volgorde voor een democratie."
Twee namen kunnen in elk geval van het premierslijstje, zei informateur Dijkgraaf vannacht. Het is volgens hem "uitgesloten" dat hij of zijn collega Van Zwol de nieuwe premier wordt. Ze verwachten niet dat het gesprek over de premier nog tot problemen zal leiden. De informateurs zullen in de loop van de dag met hun eindverslag komen, zoals dat eerder met de Tweede Kamer is afgesproken.
De formatiefase, waarin de coalitiepartijen het kabinet samenstellen, zal dit keer wel langer duren dan voorgaande keren, verwacht Omtzigt. Doorgaans zit de beoogd premier als leider van de grootste partij ook om tafel bij de formatiebesprekingen en is diegene daardoor al op de hoogte van de gemaakte afspraken.
Dat is nu niet automatisch het geval, omdat de vier onderhandelende partijen hebben afgesproken dat hun fractieleiders niet in het kabinet zullen plaatsnemen. NSC overweegt wel om andere fractieleden deel te laten nemen aan het kabinet.
Halfjaar na de verkiezingen
Bij de verkiezingen van 22 november behaalden de vier onderhandelende partijen samen een ruime meerderheid van de zetels in de Tweede Kamer. Toch kwam het niet meteen tot samenwerking. Eerst moesten de partijen overeenstemming zien te bereiken over de vorm, waarborgen rondom de rechtsstaat en de financiën.
Forse tegenvallers op de overheidsbegroting maakten dat NSC-leider Omtzigt in februari besloot om niet langer deel te nemen aan de gesprekken. Informateur Putters wist hem in maart toch terug aan tafel te krijgen en adviseerde de onderhandelende partijen om met een 'programkabinet' aan de slag te gaan. Het huidige informateursduo Dijkgraaf en Van Zwol kreeg de vier partijen verder op één lijn.
Medio mei, een halfjaar na de verkiezingen en twee verkenners en vier informateurs verder, zijn de partijen elkaar dusdanig genaderd dat een regeerakkoord in zicht is. "We hebben een basis tot samenwerking gevonden en met die basis hebben we voldoende vertrouwen", zo omschreef Omtzigt het vannacht.
