Na een week waarin de verkenning allesbehalve soepel verliep, gaat het aftasten van de kabinetsformatie door Ronald Plasterk verder. De hoofdrolspelers tot nu toe - Wilders, Van der Plas, Yesilgöz en Omtzigt - komen in deze volgorde vandaag bij hem langs.
Plasterk zag het vorige week allemaal voorbijkomen: partijen die elkaars standpunten afwijzen, geïrriteerde interviews en X-berichten, een verdeelde VVD over kabinetsdeelname, NSC van Omtzigt dat "belemmeringen in de sfeer van rechtsstatelijkheid" ziet bij de PVV en een Wilders in wisselende rollen.
De uitspraken van de PVV-leider dat hij "er voor alle Nederlanders zal zijn" en "niemand het land uit gaat zetten" hebben lang niet iedereen overtuigd. En zijn bezoek aan een bewonersavond over asielopvang in Kijkduin kan rekenen op begrip van zijn achterban, maar wakkert bij anderen juist twijfel aan.
Druk op de ketel
Onderzoeken waaruit blijkt dat de meerderheid van de kiezers van PVV, BBB, NSC, en VVD een rechts kabinet met deze partijen ziet zitten, zetten druk op de ketel.
Maar de VVD vindt in een kabinet stappen nu geen optie: de partij wil vanuit de Kamer een "centrumrechts kabinet" mogelijk maken. In een paginagrote advertentie in meerdere zaterdagkranten richtte partijleider Yesilgöz zich in een open brief tot de VVD-kiezer om dat nog een keer uit te leggen.
Op een partijbijeenkomst woensdag kon de voorzichtigheid van Yesilgöz op steun, maar ook kritiek rekenen. Sommige leden vinden het onverkoopbaar dat de partij de kans laat liggen in een rechts kabinet de migratieproblemen aan te pakken. Andere leden wijzen juist op het "gevaar van regeren met de PVV".
NSC van Omtzigt kwam op zijn beurt met de mededeling niet klaar te zijn voor onderhandelingen. Via X kwam daar later een brief bij, waarin Omtzigt bezwaren uitte tegen het PVV-verkiezingsprogramma omdat dat in strijd zou zijn met de Grondwet.
Verbindend
Omtzigt pleit voor twee informateurs die gaan verkennen wat alle partijen nodig vinden voor het land. Daarmee lijkt hij aan te sturen op het door hem al vaker genoemde minderheidskabinet met wisselende Kamermeerderheden, maar andere partijen zien dit niet zitten.
Omtzigt verwacht van Wilders dat hij een deel van zijn verkiezingsprogramma opzijzet, zoals een nexit, en aantoont dat hij "verbindend" kan zijn. Ook minder steun voor Oekraïne is voor Omtzigt en veel andere partijen onbespreekbaar.
Verkenner Plasterk zag vrijdagmiddag nog mogelijkheden:
PVV en BBB roepen de andere twee partijen op toch vooral om tafel te komen. BBB-leider Van der Plas snapt dat "Nederland er helemaal gek van wordt" en zegt dat ze dat "zelf ook een beetje wordt". Ook Wilders blijft benadrukken dat "de kiezer heeft gesproken" en wil om tafel.
Maar om dat te bereiken zal hij met meer duidelijkheid moeten komen over wat hij wel en niet in de praktijk wil brengen, waarmee hij tegelijkertijd al dingen zou 'weggeven' voor de onderhandelingen goed en wel begonnen zijn.
Door opnieuw Wilders, Van der Plas, Yesilgöz en Omtzigt te ontvangen wil verkenner Plasterk in ieder geval nog een keer de mogelijkheid onderzoeken van een meerderheidskabinet of een kabinet met gedoogsteun, hoe moeilijk dat ook is.
