Opkomst tot 19.45 uur 66 procent, lager dan 2017 • Lef-lijsttrekker komt weer vrij

Liveblog gesloten

Dit liveblog is gesloten. Volg het nieuws rond de verkiezingen ons nieuwe liveblog .

Opkomst tot 19.45 uur 66 procent

Tot 19.45 uur heeft 66 procent van de stemgerechtigden gestemd, meldt onderzoeksbureau Ipsos.

Het percentage is lager dan bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017: toen was het op hetzelfde tijdstip 73 procent.

In 2021 waren er ook landelijke verkiezingen, maar vanwege de coronapandemie kon er drie dagen gestemd worden en waren er andere bijzonderheden zoals onder meer een groter aantal briefstemmen. Om een goede vergelijking te kunnen maken is er daarom gekozen om de cijfers naast die van 2017 te leggen.

De opkomst kwam in 2017 uit op 81,6 procent. In 2021 was dat 78,7 procent.

Opkomst op Schiermonnikoog boven de 100 procent

De opkomst op Schiermonnikoog ligt al boven de 100 procent, meldt burgemeester Ineke van Gent op X .

De hoge opkomst komt door toeristen die op het eiland komen stemmen, legt ze uit aan Omrop Fryslân. "November is de wandelmaand", zegt van Gent. "Maar we hebben gelukkig genoeg biljetten, dus we gaan het zien."

Schiermonnikoog was tijdens de Provinciale Statenverkiezingen afgelopen maart als eerste gemeente klaar met het tellen van de stemmen. Vlieland en het Gelderse Rozendaal komen vaak ook snel met de uitslagen.

Stemmen in een museum, moskee of gemeentehuis

Burgemeester met pepernoten langs alle stemlokalen in Hardenberg

Burgemeester Maarten Offinga van Hardenberg in Overijssel wilde vandaag niet in het gemeentehuis zitten terwijl er honderden vrijwilligers druk zijn bij de stembureaus. Daarom ging hij alle 49 stemlokalen langs om wat lekkers te brengen. Achter in zijn kofferbak liggen drie grote boodschappentassen vol met snoepgoed. "Vorige verkiezingen heb ik paaseitjes uitgedeeld. Dat paste toen in het seizoen. Nu zijn het pepernoten."

Disco-stemmen in Utrecht

In de bibliotheek op de Neude in Utrecht werd vanochtend een feestje gebouwd rond de stembusgang. Kiezers konden dansen na het stemmen. Tussen 07.30 en 09.30 uur was er silent disco:

Opkomst tot 17.45 uur 50 procent, lager dan 2017

Tot 17.45 uur heeft 50 procent van de stemgerechtigden zijn stem uitgebracht, meldt onderzoeksbureau Ipsos. Dat is lager dan bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017: toen was het percentage op hetzelfde tijdstip 55 procent.

In 2021 waren er ook landelijke verkiezingen, maar vanwege de coronapandemie kon er drie dagen gestemd worden en waren er andere bijzonderheden zoals onder meer een groter aantal briefstemmen. Om een goede vergelijking te maken is er daarom gekozen om de cijfers naast die van 2017 te leggen.

In totaal stemde in 2017 81,6 procent van de stemgerechtigden. In 2021 was dat 78,7 procent.

Lef-lijsttrekker komt vrij, maar mag niet bij de Tweede Kamer komen

Lef-lijsttrekker Daniël van Duijn komt vrij, nadat hij gisteravond het slotdebat van de NOS op NPO 1 had verstoord en daarna werd aangehouden. Zijn advocaat Willem Jebbink bevestigt de vrijlating van Van Duijn. De voorwaarde is wel dat hij op verkiezingsavond niet bij de Tweede Kamer mag komen.

Het slotdebat vond plaats in de Tweede Kamer en tijdens de uitzending schreeuwde Van Duijn van dichtbij naar de lijsttrekkers van de VVD, NSC en GroenLinks-PvdA. Het OM meldt op X dat de lijsttrekker zich later bij de rechter moet verantwoorden voor onder meer ambtsdwang en verzet bij aanhouding.

De communicatieafdeling van de NOS noemt het incident heel vervelend en zegt dat dat de man was aangemeld als publiek en zo op de gastenlijst stond. "Bij de screening was er geen aanleiding om hem niet toe te laten. We gaan dit voorval evalueren. Net als iedereen die in en rond de uitzending aanwezig was, moest de man bij binnenkomst door de uitgebreide controle van de Tweede Kamerbeveiliging."

'Op Bonaire gaan maar weinig mensen stemmen'

Sinds 12.30 uur wordt er ook in het Caribisch deel van het Koninkrijk gestemd, zoals op Bonaire. Volgens correspondent Dick Drayer is er bij de kiezers die komen opdagen bij de stembureaus veel enthousiasme voor de verkiezingen. "Maar dat zijn dus allemaal mensen die gaan stemmen", zegt hij in Nieuws & Co op Radio 1.

"Gisteren reed ik rond over het eiland om mijn oor te luister te leggen, en dan zie je toch eigenlijk dat het heel weinig mensen echt interesseert. Je ziet ook nauwelijks verkiezingsposters. Er wordt geen campagne gevoerd. Van een enkele partij zoals de CU en de BBB zie je af en toe nog wel een poster, maar het is allemaal zo marginaal dat ik wel kan zeggen dat de meeste mensen niet stemmen. Ook bij de vorige Kamerverkiezingen kwam op Bonaire maar 22 procent naar de stembus."

Kiezers bij stembureaus in Kralendijk op Bonaire:

Stemmen tussen de varkens

In het Drentse Valthermond is wel een heel bijzondere stemlocatie. Varken Vetsie heeft speciaal voor de gelegenheid de rode loper uitgelegd.

Spanning achter de schermen bij het slotdebat

Gisteravond was het slotdebat in de Tweede Kamer, en Marleen, Gerri en Xander nemen je mee achter de schermen. Zijn de lijsttrekkers nerveus, en is dit nou een gamechanger? Je ziet het in Rondje 55:

Forum voor Democratie houdt vanwege veiligheid geen uitslagenavond

De kandidaat-Kamerleden van FvD komen vanavond niet bij elkaar om, net als voorgaande jaren, de verkiezingsuitslagen samen met leden af te wachten. Een woordvoerder laat weten dat in overleg met de overheidsdiensten en de eigen beveiligers de risico's zijn afgewogen maar dat de partij het toch niet aandurft. De campagnedag eindigt aan het einde van de middag voor de partij in Sportcafé Zuid in Amsterdam, zonder lijsttrekker Thierry Baudet.

Baudet werd maandagavond op een verkiezingsbijeenkomst van zijn partij in een café twee keer op zijn hoofd geslagen met een bierflesje. Sindsdien heeft Baudet extra overleg met de overheid over zijn beveiliging. De vermoedelijke dader, een minderjarige jongen, zit nog vast. Eind oktober werd Baudet ook al op zijn hoofd geslagen toen hij een lezing ging houden in Gent.

Tot nu toe 62.000 buitenlandse stemmen

Er zijn tot nu toe 62.808 stemmen uit het buitenland binnengekomen. Dat is 60 procent van de meer dan 100.000 Nederlanders die als kiezer in het buitenland geregistreerd staan. Stemmen uit het buitenland komen binnen bij de gemeente Den Haag.

Dit aantal kan nog wel oplopen, zegt een woordvoerder van de gemeente. Dat komt omdat stemmers in het buitenland hun stem op twee manieren kunnen opsturen: via de post naar de gemeente Den Haag via de Nederlandse ambassade of het consulaat in hun woonland. De post die naar de gemeente is gestuurd moest vandaag om 15.00 uur binnen zijn. De post die via de ambassade binnenkomt mag tot komende maandag om 17.00 uur meegeteld worden.

Op X klagen enkele kiesgerechtigden wel over de stem die ze op hebben gestuurd. Zo meldt een van hen dat haar brief op 7 november op de bus heeft gedaan, maar op 16 november kreeg ze de brief weer terug omdat de brievenbus te vol zou zijn. De gemeente zegt dat het onduidelijk is hoeveel mensen hier last van hebben. Onduidelijk is of die stemmers in het buitenland een track-and-trace code hebben gebruikt.

PostNL laat in een reactie aan persbureau ANP weten dat het bedrijf de buitenlandse stemmen handmatig heeft gesorteerd. "De laatste batch met stembiljetten is inmiddels in Den Haag afgeleverd, aldus een woordvoerder."

Opkomst 15.45 uur: 40 procent, lager dan in 2017

Tot 15.45 uur heeft 40 procent van de stemgerechtigden zijn stem uitgebracht, meldt onderzoeksbureau Ipsos.

Het percentage is lager dan bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017: toen was het aantal op dat tijdstip 43 procent.

In 2021 waren er ook landelijke verkiezingen, maar vanwege de coronapandemie kon er drie dagen gestemd worden en waren er andere bijzonderheden zoals onder meer een groter aantal briefstemmen. Om een goede vergelijking te maken is er daarom gekozen om de cijfers naast die van 2017 te leggen.

In totaal stemde in 2017 81,6 procent van de stemgerechtigden. In 2021 was dat 78,7 procent.

Stembureau voor blinden en slechtzienden

In de bibliotheek van Goor kunnen mensen vandaag gebruik maken van de zogenaamde stemmal. Zo'n mal helpt mensen met beperkt zicht met het uitbrengen van hun stem.

Marije Averdijk is een van de kiezers die gebruikt maakt van de mal. "Het is een soort van grote plank waar je het stembiljet onderlegt. Je kunt op de mal voelen waar op het biljet de kandidaat staat waarop je wil stemmen. Nu hoef ik nooit meer te twijfelen of ik wel het juiste vakje heb aangekruist."

De verkiezingsuitslagen bij de NOS: van exitpoll naar uitslag in vier stappen

Vanavond om 21.00 uur sluiten de stembureaus en begint het tellen van de stemmen. De NOS brengt vanaf dat moment de verkiezingsresultaten via tv, radio, NOS.nl en de app. Hoe gaat dat precies in zijn werk?

Lees er hier meer over:

Onjuiste berichten op sociale media over 2 rode vakjes bij stem op GL-PvdA

Op sociale media gaan berichten rond dat mensen die op GroenLinks-PvdA willen stemmen twee hokjes rood moeten kleuren in plaats van één. "Dat is niet juist", waarschuwt het ministerie van Binnenlandse Zaken in een verklaring. "Voor een geldige stem moet je één bolletje rood kleuren."

In de circulerende berichten op WhatsApp, X en andere sociale media staat onder meer: "Wil je #GroenLinks-PvdA stemmen vandaag? Let dan goed op dat je twee bolletjes rood moet kleuren. Dit i.v.m. de gecombineerde lijst."

Voorzitter stembureau past op hond zodat baasje kan stemmen

Dat honden niet mee mogen naar stembureau de Stadkamer in Zwolle blijkt niet bij elke inwoner bekend te zijn. Bij het stemlokaal kwam iemand aan met de hond, maar die mocht niet mee naar binnen, is te zien bij RTV Oost .

Gelukkig was voorzitter Johan Deij van het stembureau de beroerdste niet en wachtte hij voor de deur bij de hond, zodat het baasje rustig zijn stem kon uitbrengen.

Het verschilt per stembureau of honden mee naar binnen mogen. Voor slechtzienden is het wel toegestaan om een blindengeleidehond mee te nemen naar het stemhokje.

Foutje! Vrijwilliger in Almere Poort geeft stempassen mee terug naar huis

Bij een stembureau in Almere Poort hebben drie Almeerders hun stempas per ongeluk weer mee naar huis gekregen, meldt Omroep Flevoland . Een vrijwilliger was volgens een getuige niet goed op de hoogte van de regels en gaf de stempas weer terug aan de stemmers. Er werd snel ingegrepen, maar toch zijn de drie stemmers weer vertrokken met hun stempas op zak.

De gemeente laat weten de situatie te betreuren, maar noemt het ook "niet meer dan onhandig". Een woordvoerder zegt dat er drie stembiljetten meer in de stembus zitten dan er stempassen zijn ingeleverd. Die stemmen worden gewoon meegenomen in de telling. Wat de gemeente gaat doen als deze kiezers zich opnieuw melden met hun stempas, is nog niet duidelijk, meldt Omroep Flevoland .

Opkomst tot 13.45 uur 28 procent, lager dan 2017

Tot 13.45 uur heeft 28 procent van de stemgerechtigden zijn stem uitgebracht, meldt onderzoeksbureau Ipsos.

Het percentage is lager dan bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017: toen was het aantal 33 procent.

In 2021 waren er ook landelijke verkiezingen, maar vanwege de coronapandemie kon er drie dagen gestemd worden en waren er andere bijzonderheden zoals onder meer een groter aantal briefstemmen. Om een goede vergelijking te maken is er daarom gekozen om de cijfers naast die van 2017 te leggen.

In totaal stemde in 2017 81,6 procent van de stemgerechtigden. In 2021 was dat 78,7 procent.

Taart voor jongste én jarige stemmer in Duiven

In Duiven werd de jarige Cathelijne op het stembureau feestelijk onthaald door de burgemeester. Ze werd vandaag achttien jaar en maakte direct gebruik van haar stemrecht, waardoor ze de jongste stemmer is in de gemeente, meldt Omroep Gelderland .

Ze kreeg taart uit handen van burgemeester Hieltjes.

Stembureau stadhuis Meppel weer open na brand

Het stembureau in het stadhuis van Meppel dat werd gesloten vanwege een brandmelding, is vanaf 13.00 uur weer open. Dat laat de burgemeester van Meppel weten in een bericht op X .

Het stembureau is anderhalf uur gesloten geweest nadat brand was ontstaan in een kabelboom in de technische ruimte van het stadhuis. Er is niemand gewond geraakt en de ontruiming is volgens de burgemeester goed verlopen. Na ventilatie is het stembureau in het stadhuis weer beschikbaar.

Printfout bij stembiljetten in Friese gemeente: zwarte streep door rondje van Ollongren

Op stembureau De Wâldsang in de gemeente Achtkarspelen in Friesland is een drukfout ontdekt in de stembiljetten. Door de fout stond een dikke zwarte streep door het vakje bij demissionair minister Kajsa Ollongren van D66.

De gemeente Achtkarspelen nam contact op met de Kiesraad om te controleren of het stembiljet wel geldig was. Ondertussen werd het stembureau uit voorzorg gesloten. De Kiesraad bevestigde uiteindelijk dat alle stembiljetten gewoon geldig zijn, waarna het stembureau weer is geopend.

De gemeente Achtkarspelen laat weten dat het om zo'n 8000 stembiljetten gaat die de drukfout bevatten.

Ook stembureau Caraïbisch deel Koninkrijk open

Ook in Caribisch Nederland zijn de stemlokalen sinds 12.30 uur Nederlandse tijd open. Op Bonaire, Sint-Eustatius en Saba kan er in tien stemlokalen gestemd worden.

De eilanden mogen voor de vierde keer stemmen voor de Tweede Kamerverkiezing. De voorgaande keren was de opkomst laag. In 2021 kwam 22,8 procent van de stemgerechtigden opdagen op Bonaire. Op Sint-Eustatius was dat 33,8 procent en Saba 50,2 procent.

In 2021 werd het CDA het grootste op de eilanden. In 2017 was dat D66.

Kiezers over belangrijkste onderwerpen: 'Politiek denkt alleen aan zichzelf'

Bestaanszekerheid, klimaat, zorg, migratie en wonen. Dat zijn voor veel kiezers de belangrijkste thema's tijdens deze verkiezingen. Verslaggevers Jeroen Gortworst en Margot Oosterwechel trokken met deze onderwerpen het land in om te spreken met stemgerechtigde Nederlanders.

Bekijk hier een overzicht van de belangrijkste gesprekken:

Stembureau stadhuis Meppel dicht na brandmelding

Het stembureau in het stadhuis van Meppel is gesloten door een brandmelding, meldt de gemeente op zijn website.

Burgemeester Korteland schrijft op X dat het stembureau op het stadhuis is "geschorst". "Daar kan tot nader bericht dus niet worden gestemd." De gemeente roept kiezers op om op een andere locatie te gaan stemmen.

Huizers kunnen op tijd naar bed: verkiezingsuitslag komt morgen

Inwoners van Huizen hoeven vanavond niet de wachten op de verkiezingsuitslag van hun woonplaats. De gemeente heeft laten weten dat de uitslag pas morgen komt, schrijft NH Nieuws.

Daarmee breekt Huizen met de traditie om laat op de verkiezingsavond met een voorlopige uitslag te komen. De gemeente doet het vooral om de druk bij de stembureaus weg te nemen en de tellende vrijwilligers te sparen.

Vorige week werd duidelijk dat de Kiesraad en het ministerie van Binnenlandse Zaken de gemeente West Betuwe terugfloten . Die had op een bijeenkomst voor stembureauvoorzitters gezegd dat er op verkiezingsavond niet geteld hoefde te worden. De Kiesraad en het ministerie hebben West Betuwe vervolgens verplicht om op verkiezingsavond de stemmen in ieder geval 'op lijstniveau' te tellen.

Wat gebeurt er als de stembureaus sluiten?

Als de bijna 10.000 stembureaus vanavond om 21.00 uur hun deuren sluiten, begint het tellen. Een enorme operatie, waarbij tienduizenden vrijwilligers betrokken zijn. Hoe gaat dat in zijn werk en wat is er anders dan bij vorige verkiezingen?

Lees daar meer over in het volgende artikel:

Nog meer lijsttrekkers brengen stem uit

De lijsttrekkers van Volt, Denk en de SGP hebben hun stem uitgebracht.

Laurens Dassen (Volt) stemde in zijn woonplaats Den Haag bij het voorlichtingsinstituut Prodemos. Op X roept hij op om te stemmen voor "een groen, sociaal, veilig en toekomstgericht Nederland en Europa".

Chris Stoffer (SGP) stemde met zijn vrouw op zijn oude basisschool in Elspeet, in Gelderland. Denk-lijsttrekker Stephan van Baarle stemde in Rotterdam bij ontmoetingsplek 't Klooster.

Van der Plas (BBB) bij stemhokje: 'De dood of de gladiolen'

Partijleider Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging (BBB) ging naar de stembus in Bathmen, in Overijssel.

Opkomst tot 10.30 uur 14 procent

Om 10.30 uur had 14 procent van de stemgerechtigden gestemd, meldt onderzoeksbureau Ipsos.

Het percentage is lager dan bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017: toen was dat 15 procent.

In 2021 waren er ook landelijke verkiezingen, maar vanwege de coronapandemie kon er drie dagen gestemd worden en waren er andere bijzonderheden zoals onder meer een groter aantal briefstemmen. Om een goede vergelijking te maken is er daarom gekozen om de cijfers naast die van 2017 te leggen.

In totaal stemden er in 2017 81,6 procent van de stemgerechtigden. In 2021 was dat aantal 78,7 procent.

Lilian Marijnissen (SP) brengt stem uit in Oss

SP-lijsttrekker Lilian Marijnissen bracht haar stem uit in Oss, in Brabant.

Yesilgöz stemt in Amsterdam

VVD-leider Dilan Yesilgöz kwam voor het uitbrengen van haar stem naar Club Panama in Amsterdam. Tegen de aanwezige pers hield ze haar vingers gekruist.

Stemmen op bijzondere locaties

In verschillende gemeenten zijn stembureaus op bijzondere locaties ingericht. Zo kunnen kiezers in de gemeente Den Haag onder meer stemmen in Madurodam en kan er in Amsterdam gestemd worden in het Anne Frank Huis of de 19e-eeuwse Posthoornkerk.

In Tilburg kunnen mensen hun stem uitbrengen op het podium van popzaal 013. Ook kan er gestemd worden in veel bioscopen.

Bontenbal (CDA) en Bikker (CU) brengen stem uit

Henri Bontenbal (CDA) en Mirjam Bikker (CU) hebben gestemd, Bontenbal in Rotterdam, Bikker op een basisschool in Gouda.

Kleinste stembureau van Nederland staat in Marle

Het kleinste stembureau van Nederland staat ook dit jaar weer in Marle (Olst-Wijhe), is te zien bij RTV Oost . In de huiskamer van Wim Westhoff zit de voorzitter sinds vanochtend 07.30 uur tot "het bittere eind", vanavond om 21.00 uur, klaar met de vrijwilligers.

De woning is al sinds 1948 een stembureau. Het huis ligt op de westelijke oever van de IJssel, in tegenstelling tot Olst en Wijhe. Om te voorkomen dat stemmers uit Marle de rivier moesten oversteken, wordt daarom een stembureau ingericht in een huis.

Terugkijken: Q&A met de lijsttrekkers

In aanloop naar de verkiezingen waren de lijsttrekkers van de grootste partijen te gast bij de NOS voor een Q&A en om over een partijprogramma te vertellen. Hieronder bevinden zich de linkjes naar de gesprekken.

Rutte stemt waarschijnlijk voor het laatst als (demissionair) minister-president

In zijn woonplaats Den Haag heeft Mark Rutte waarschijnlijk voor de laatste keer zijn stem uitgebracht als (demissionair) minister-president. Hij is sinds oktober 2010 aan de macht geweest en daarmee de langstzittende premier uit de Nederlandse geschiedenis. Kort na de val zijn vierde kabinet kondigde hij zijn vertrek uit de politiek aan.

Wilders stemt onder grote belangstelling

PVV-leider Geert Wilders heeft even na 09.00 uur zijn stem uitgebracht op het stadhuis van Den Haag. Wilders' komst werd vastgelegd door een groot aantal journalisten. Ook waren er zoals altijd bij Wilders zichtbaar beveiligers aanwezig.

Dymf en John al aan de slag voor de exitpolls

Dymf en John uit Steenbergen vragen iedereen die ze tegenkomen op stembureaus wat ze hebben gestemd, meldt Omroep Zeeland. Ze werken voor onderzoeksbureau Ipsos en verzamelen informatie voor de eerste exitpoll, waarvan de uitkomst om 21.00 uur bekend wordt gemaakt.

"Wij vragen aan iedereen wat ze hebben gestemd voor de exitpolls. We doen dit al twaalf jaar en het is zo leuk! Weet je dat onze uitslag bijna altijd klopt!?", aldus het stel.

Gelderse familie runt stembureau

In Doetinchem wordt stembureau 14 helemaal gerund door de familie Willemsen, meldt Omroep Gelderland . Moeder Marie Louise Willemsen is voorzitter en wordt geholpen door haar zoons Niels en Timo. Ook tante Illone Willemsen helpt de hele dag op het stembureau.

De pepernoten staan klaar voor de kiezers en er klinkt een bluesmuziekje. "Het is gezellig, op z'n Willemsens", lacht moeder en voorzitter Marie Louise.

Ook Omtzigt naar de stembus

Lijsttrekker van Nieuw Sociaal Contract (NSC) Pieter Omtzigt stemde samen met zijn vrouw in de Museumfabriek in Enschede.

Timmermans stemt in Maastricht

In zijn woonplaats Maastricht heeft GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans zijn stem uitgebracht. Timmermans werd eind augustus dit jaar lijsttrekker van de combinatiepartij. Hij kwam met zijn kinderen, kleinkinderen en een hond naar het stembureau.

Eerste lijsttrekkers brengen stem uit

De eerste lijsttrekkers hebben hun stem uitgebracht. D66-voorman Rob Jetten deed dat zojuist in Den Haag, JA21-partijleider Joost Eerdmans in zijn woonplaats Rotterdam. Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet stemde in Amsterdam.

Zwevende kiezer? Bekijk hier alles van het NOS-slotdebat terug

Heb je nog geen keuze gemaakt? Die kans is zeker aanwezig: nog nooit waren er zo kort voor de verkiezingen zo veel zwevende kiezers. In het NOS-slotdebat Nederland Kiest: Het Debat deden de lijstrekkers van zeventien partijen dan ook een ultieme poging om iedereen te overtuigen van hun gelijk. Dat ging er af en toe fel aan toe, maar er werd ook verbinding gezocht.

Lees en bekijk hier alles van het slotdebat van gisteravond:

Op station Almere Centrum werd al vroeg gestemd

Vanaf 06.00 uur kon er gestemd worden op station Almere Centrum. Onder meer de burgemeester en enkele reizigers brachten hun stem uit:

Koude, maar overwegend droge verkiezingsdag

De paraplu hoeft niet mee naar de stembus, want het lijkt zo goed als droog te blijven. Het wordt wel een vrij koude dag met middagtemperaturen van 4 tot 8 graden. Er zijn veel wolkenvelden en in het binnenland is er in de ochtend kans op mist. Vanavond kan er in het noorden een beetje regen vallen.

Stembureaus in gehele land geopend

Alle stembureaus in het hele land zijn geopend. Tot 21.00 uur vanavond kan er gestemd worden. Ruim 13,3 miljoen kiesgerechtigden van 18 jaar en ouder mogen hun stem uitbrengen. Alleen bijzondere en mobiele stembureaus kunnen afwijkende openingstijden hebben.

Rond 21.00 uur wordt ook de eerste exitpoll van onderzoeksbureau Ipsos verwacht. Deze exitpoll is een bovengemiddeld betrouwbare peiling, aangezien mensen hiervoor zijn bevraagd over waar ze net op hebben gestemd. Het resultaat van de exitpoll is een indicatie van de verkiezingsuitslag.

Om 20.30 uur begint de uitslagenavond bij de NOS. Deze is live te volgen op NOS.nl, NOS app, op televisie (NPO 1) en radio (NPO Radio 1). Ook op NPO Politiek en Nieuws is dit te volgen.

Peilingwijzer: VVD, PVV en GL-PvdA in de race om de grootste te worden

Op basis van de laatste Peilingwijzer, van gisteren, lijkt het erop dat er drie partijen in de race zijn om de grootste te worden. De VVD staat op 26 tot 30 zetels, de PVV op 25-29 en GroenLinks-PvdA op 23-27. NSC van Pieter Omtzigt lijkt met 19-23 zetels minder kans te maken om als grootste te eindigen. De laatste Peilingwijzer kwam voor het slotdebat.

De Peilingwijzer is een gewogen gemiddelde van de zetelpeilingen van Ipsos/EenVandaag en I&O Research.

Midden in de nacht stemmen in Zwolle en Castricum

In Zwolle en Castricum gingen de stembussen al om 00.00 uur open, tot groot enthousiasme van stemgerechtigden.

Bekijk hier de video van de eerste stemmers:

Vroege stemmers op treinstations

Op sommige treinstations kan al worden gestemd. Als eerste kon dat op het station van Winterswijk; daar ging het stembureau om 05.00 uur open. Breda volgde om 05.15 en Zwijndrecht om 05.30 uur.

Er zijn vandaag 43 stations met een eigen stembureau. In Almere Centrum, Harderwijk en Reuver kunnen kiezers vanaf 06.00 uur terecht. De meeste grote stations openen hun stembureaus om 06.30 of 07.00 uur.

NS heeft alle stations met een stembureau op een rij gezet .

De opkomst om 02.30 uur: 265 stemmen uitgebracht

Bij de stembureaus die als eerste opengingen, in Zwolle en Castricum, zijn aan het begin van de nacht 265 stemmen uitgebracht.

In het stembureau in de Tuin van Kapitein Rommel in Castricum kwamen tussen middernacht en 01.00 uur 65 mensen stemmen. Een van hen was D66-Kamerlid Jan Paternotte, de nummer 2 van de lijst van de partij.

In Zwolle waren het er tot 01.30 uur zo'n tweehonderd. Het stembureau was daar gevestigd in een studentencafé. Burgemeester Snijders van Zwolle is tevreden over de cijfers. ""Bij de vorige verkiezingen hebben we het in het Academiehuis gedaan en toen waren het er minder", zegt hij tegen persbureau ANP.

Hoe zit het met de openingstijden van stembureaus?

Op twee plekken kan dus al worden gestemd. In de vroege ochtend openen ook op sommige NS-stations al stembureaus. De Kiesraad zet op een rij wat de uitgangspunten zijn voor de openingstijden van stemlocaties.

"De hoofdregel is dat stembureaus op de dag van stemming open zijn van 07.30 uur 's ochtends tot 21.00 uur in de avond", zo schrijft de Kiesraad online. Uitzonderingen zijn er voor zogeheten bijzondere en mobiele stembureaus; die kunnen flexibeler omgaan met de openingstijden. Lees er hier meer over .

Eerste stembureaus open

In Zwolle en Castricum kan al worden gestemd. Om middernacht opende in een studentencafé in Zwolle een stembureau. Ook in Castricum gebeurde dat bij een locatie aan de Stationsweg.

Burgemeester Heerschop van Castricum zei kort voor de opening tegen de NOS dat er een flinke rij stond. "Het verbaast mij ook", zei ze. De eerste stemmer verscheen volgens haar rond 23.00 uur bij het stembureau. "Het is kennelijk een soort wedstrijd." Heerschop zelf stemt waarschijnlijk in de ochtend.

Vanaf 07.30 uur zijn verreweg de meeste stemlokalen in Nederland open. Dat blijven ze tot 21.00 uur.

Terugblik op NOS-slotdebat

Aan de vooravond van de verkiezingen gingen zeventien lijsttrekkers nog één keer bij de NOS in debat om de vele zwevende en twijfelende kiezers voor zich te winnen. Voor wie het debat heeft gemist, of nog een keer wil nalezen hoe het eraan toeging:

Het is verkiezingsdag!

Het is 22 november, de dag van de Tweede Kamerverkiezingen. In dit blog praten we je de hele dag bij over al het verkiezingsnieuws. Het blog van dinsdag teruglezen? Dat kan hier .