Syriërs speelbal in Turkse verkiezingen, 'beide kandidaten willen ons terugsturen'
In aanloop naar de eerste ronde van de Turkse presidentsverkiezingen stonden op posters van de oppositie teksten als: "De lente komt" en "Ik beloof het", naast een foto van een vriendelijk glimlachende Kemal Kilicdaroglu. Een positief verhaal waarin de oppositieleider zich presenteerde als de 'anti-Erdogan'. Een tegengif voor Erdogans agressieve campagne, die was gericht op het in diskrediet brengen van de tegenstander. Kilicdaroglu ging daar niet in mee, was de boodschap. Hij maakte liever hartjes met zijn handen.
Nu, aan de vooravond van de tweede ronde, aanstaande zondag, is de toon volledig anders. Er hangen nieuwe posters. Kilicdaroglu's gezichtsuitdrukking is streng, de boodschap keihard. "Syriërs zullen vertrekken" staat er, en "We bewaken onze grenzen".
De inclusieve hartjescampagne sloeg niet goed genoeg aan. In de eerste rond bleef Kilicdaroglu onverwacht steken op 45 procent. Erdogan kreeg 49,5 procent, net niet genoeg om direct herkozen te worden, maar het gaf hem een reële en psychologische voorsprong.
Terug naar Syrië
Ook nationalistisch-rechts scoorde beter dan verwacht. De derde kandidaat, de extreemrechtse Sinan Ogan, had zijn campagne volledig gericht op het antivluchtelingensentiment. Zijn boodschap: het is hoog tijd dat Syrische vluchtelingen teruggaan naar Syrië. Ogan kreeg vijf procent van de stemmen.
Voor de oppositie zat er maar één ding op: de campagnestrategie moest anders. De hartjescampagne is verleden tijd. Kilicdaroglu kiest nu het pad van nationalisme en antivluchtelingensentiment.
"Als ik president ben, stuur ik alle 10 miljoen vluchtelingen terug naar huis", speechte hij vorige week. Hij beschuldigde Erdogan ervan dat hij te veel vluchtelingen heeft binnengelaten. "Erdogan! Jij hebt onze grenzen en de eer van dit land niet beschermd."
Hiermee gebruikt Kilicdaroglu de retoriek van extreemrechts. Net als kleine antivluchtelingenpartijen spreekt hij over 10 miljoen vluchtelingen. Volgens de UNHCR zijn er geen 10 maar 4 miljoen vluchtelingen in Turkije, onder wie 3,5 miljoen Syriërs.
Kilicdaroglu vertolkt daarmee het gevoel van een groot deel van de Turken. "Laat ze allemaal vertrekken, tien jaar is lang genoeg," zegt Osman, een visser aan de Bosporus in Istanbul. "Laat Europa ze anders opvangen. We zijn het afvalputje van Europa niet."
'Het is niet veilig'
In de wijk Fatih in Istanbul wonen veel Syrische vluchtelingen. Er zijn Syrische bakkers, restaurants en winkels. Sommigen zijn er al meer dan tien jaar, sinds het begin van de oorlog in Syrië. De sfeer in de Syrische gemeenschap is al een paar jaar gespannen. De economische problemen in Turkije leidden tot een golf van xenofobie, uitsluiting en zelfs geweld tegen Syriërs. Nu de stad volhangt met oppositieposters tegen Syriërs is de stemming bedrukt.
"Iedereen is bang," zegt Rami. In Syrië was hij sportleraar, nu werkt hij in een Syrische koffietent. "Wie de kans heeft, vertrekt. Naar Europa als het kan, weg uit Turkije. Ze zeggen tegen me: de oorlog is voorbij, waarom ga je niet terug? Ze kunnen ons niet terugsturen. Het is niet veilig, er is nog oorlog."
Kilicdaroglu's standpunt over vluchtelingen komt niet uit de lucht vallen. Het stond al op de agenda van de oppositie. Die weet dat migratie Erdogans achilleshiel is. Hij was degene die tien jaar geleden de deur openzette voor Syriërs die op de vlucht waren voor Assad. In die tien jaar heeft Erdogans regering weinig gedaan aan integratie of plannen voor de lange termijn, zegt de oppositie. De meeste Syriërs hebben nog altijd de status van 'tijdelijke vluchteling'. Asiel aanvragen in Turkije kan niet.
Syriërs kiezen Erdogan
Zo'n 200.000 Syriërs hebben wel een Turks paspoort en mogen dus stemmen. Het merendeel stemt op Erdogan. Syriërs voelden zich lange tijd door hem beschermd. Een scenario waarin de oppositie aan de macht komt, is voor hen een nachtmerrie.
Of ze bij Erdogan nog wel zo veilig zijn, valt nu ook te betwijfelen. Erdogan kwam eerder in opspraak vanwege het deporteren van Syriërs naar Noord-Syrië. Hij wil daar een miljoen Syriërs huisvesten in een gebied onder controle van het Turkse leger.
Begin deze week sloot Erdogan een pact met Ogan, die zijn steun voor hem uitsprak en zijn aanhangers opriep dat ook te doen. Vlak daarna gaf Erdogan een interview bij een regeringsgezind kanaal. "Na zondag zullen we een plan presenteren over hoe snel we Syriërs kunnen laten terugkeren", zei hij daar. Een andere beruchte extreemrechtse politicus, Umit Ozdag, sprak vandaag zijn steun uit voor Kilicdaroglu.
"We worden gebruikt als speelbal in de verkiezingen", zegt een Syriër. "Beide kandidaten willen Syriërs terugsturen." De sfeer is al lang slecht, zegt hij. Hij hoort geregeld racistische opmerkingen. Syriërs leven continu in angst. "We spreken geen Arabisch meer op straat en in het openbaar vervoer, omdat we bang zijn voor problemen."
Wie de verkiezingen zondag ook wint, duidelijk is dat de Syrische vluchtelingen in Turkije nu al hebben verloren.
