Zijn westerse speciale eenheden in Oekraïne? 'Staan rare dingen in gelekt document'

• Lennart Bloemhof

  redacteur Online

Het oogt als de bevestiging van iets waar al ruim een jaar over wordt gespeculeerd: in een gelekt document, mogelijk afkomstig van het Amerikaanse ministerie van Defensie, staat zwart op wit dat westerse speciale eenheden fysiek aanwezig zijn in Oekraïne. Onder hen zou ook één Nederlandse militair zijn.

Of het klopt, weet niemand. Mogelijk komt daar ook nooit een bevredigend antwoord op, zegt oud-Commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif. "Want alles in de SOF-wereld (special operations forces, red.) is zo wazig als wat", zegt hij, doelend op de hoge mate van geheimzinnigheid die hangt rond zogenoemde special forces-eenheden.

Wel heeft De Kruif flinke twijfels bij de authenticiteit van de gelekte documenten, waar volgens hem "rare" dingen in staan. De generaal buiten dienst zag het bewuste document vrijdag al opduiken, na de eerste berichten over het lek. "Toen vond ik het niet erg waarschijnlijk dat het echt was, los van dat het theoretisch allemaal wel kan."

Extreem gevoelig

De mogelijke aanwezigheid van westerse militairen in Oekraïne ligt extreem gevoelig. Het Westen benadrukt Oekraïne enkel met wapens te steunen en zegt ver weg te blijven van boots on the ground.

Toch verschijnen er sinds het begin van de oorlog berichten over militaire aanwezigheid. Zo berichtte het Russische staatspersbureau RIA Novosti een jaar geleden over een onderzoek naar de inzet van sabotage-experts van de Britse special forces-eenheid SAS. Zij zouden naar de West-Oekraïense stad Lviv zijn gestuurd om daar hun Oekraïense collega's te trainen.

In juni vorig jaar volgde het bericht in de Britse pers dat leden van een andere Britse elite-eenheid - de SBS - een rol speelden bij de symbolisch belangrijke herovering van Slangeneiland; ze zouden Oekraïense commando's in Oekraïne hebben getraind om via speciale onderwaterapparatuur ongezien bij het eiland in de Zwarte Zee te komen. Slangeneiland werd kort na de invasie wereldberoemd, toen de dertien Oekraïense militairen op het eiland zich ondanks een Russische overmacht weigerden over te geven.

Defensie 'bevestigt noch ontkent'

Verder schreef een journalist van de Franse krant Le Figaro vorig jaar april op basis van Franse inlichtingen dat er sinds het begin van de invasie leden van de Amerikaanse Delta Force-eenheid en de Britse SAS in Oekraïne waren.

Veel concreter dan dergelijke berichten, vaak op basis van anonieme bronnen, werd het nooit. Tot dus de gelekte vermoedelijke Pentagon-stukken opdoken, waar gisteren de BBC en The Guardian over schreven.

Het ging daarbij om foto's van documenten die ogen als dagelijkse updates over de oorlog. De stukken zouden zijn opgesteld in februari en maart. Er staan onder meer aantallen in. Zo zouden er vijftig Britse militairen in Oekraïne zijn. Daarna volgen Letland, Frankrijk en de VS met respectievelijk zeventien, vijftien en veertien militairen. Nederland zou met in ieder geval één elitemilitair in Oekraïne zijn. Uit de stukken wordt niet duidelijk wat de militairen doen in Oekraïne.

De betrokken landen benadrukken dat ze nooit iets delen over operaties van special forces-eenheden. Zo zegt een woordvoerder van het Nederlandse ministerie van Defensie geen uitspraken te doen over de informatie uit het vermeende lek. Hij "bevestigt noch ontkent" dat er een commando in Oekraïne is.

Het Britse ministerie van Defensie twitterde gisteren enkel dat er een "ernstige mate van onnauwkeurigheid" zit in de informatie. Vorig jaar zei het VK dat er voor de invasie militaire instructeurs actief waren in Oekraïne, maar dat die een week voor de invasie zijn teruggehaald.

Oud-Commandant Landstrijdkrachten De Kruif legt uit dat het geen geheim is dat er Oekraïense militairen en bevelhebbers zijn opgeleid en getraind in, en door, het Westen. "Daar is sinds 2014 een programma voor" zegt hij. "Dus dat er kennisoverdracht is, is volkomen logisch. Ik twijfel alleen wel enorm aan de echtheid van de gelekte stukken", zegt hij.

Tijdens de oorlog in Afghanistan had De Kruif als commandant 40.000 coalitietroepen onder zich, waardoor hij veel samenwerkte met onder anderen de Amerikanen. "Ik ken die ochtendbriefings van het Pentagon uit die tijd uit m'n hoofd. Daar zet je niet deze informatie in. Verder zie je in die lekken veel informatie terugkeren die uit publieke bronnen te halen is. Ook is de samenstelling van de buitenlandse eenheden raar. Er doen relatief weinig Amerikanen mee, die normaliter in dit soort gevallen leidend zijn."

De Kruif benadrukt dat er vier dagen na de eerste berichten over het mogelijke Pentagon-lek nog vooral veel onduidelijk is, uiteenlopend van de authenticiteit van de stukken tot wie erachter zit.

Zo bleken er documenten te zijn aangepast op gebieden als het aantal gesneuvelde militairen. Andere stukken zijn volgens experts wel "voor 99 procent" echt. De Kruif: "Dit kan door privépersonen zijn geïnitieerd, het kan van de Russen komen. Of Oekraïne en de VS verspreiden desinformatie, in aanloop naar een mogelijk offensief. We weten het allemaal niet." Achteraf zal volgens hem pas duidelijk worden wie er het meeste baat bij had, en of de informatie dus klopte.