In speciale politieke peilingen van Ipsos/EenVandaag en I&O Research in de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen van 15 maart is de VVD landelijk de grootste partij. Volgens een gemiddelde van beide afzonderlijke peilingen halen de liberalen 15,5 procent van de stemmen. Ruim daarachter komt de PVV met 11,1 procent.
Dat betekent overigens nog niet per se dat de VVD ook de grootste fractie gaat worden in de Eerste Kamer, die 'getrapt' wordt gekozen door Statenleden. GroenLinks en de PvdA hebben aangekondigd een gezamenlijke fractie te gaan vormen in de senaat. Samen zouden deze twee partijen volgens dit gemiddelde op 16,5 procent komen. Dat is wel minder dan de ruim 19 procent van vier jaar geleden.
Forum verliezer
Het 'Statengemiddelde' is berekend door politicoloog Tom Louwerse, de man achter de Peilingwijzer voor de Tweede Kamer. Die methode kan hij hier niet toepassen, onder meer omdat daar te weinig speciale peilingen voor Provinciale Staten of Eerste Kamer voor worden gehouden.
Opvallend in het gemiddelde is dat Forum voor Democratie de grootste verliezer lijkt te worden. Waar de partij van Thierry Baudet in 2019 de grootste werd met 14,5 procent, zou daar deze keer nog maar 3,3 procent van over blijven.
BBB groot in noorden en oosten
BBB doet het juist opmerkelijk goed. Deze nieuwkomer zou met 10,5 procent van de stemmen zijn entree maken in de provinciale politiek en de Eerste Kamer. I&O Research ziet dat BBB vooral goed lijkt te gaan scoren in het noorden en oosten van het land, hoewel de populariteit ook in het westen groeit.
Ook JA21 komt met 5,1 procent stevig binnen. Volgens I&O Research scoort JA21 vooral goed als er veel discussie is over asielkwesties, terwijl BBB profiteert als stikstof en landbouw actueel zijn. Aan de linkerkant groeit de Partij voor de Dieren naar 6 procent.
Effecten lage opkomst
Bij deze resultaten moeten volgens Louwerse om verschillende redenen nog slagen om de arm worden gehouden. Ten eerste wijst Ipsos erop dat een maand voor de verkiezingen ruim een kwart van de mensen die mogen stemmen, aangeeft nog niet te weten op welke partij.
Ook is het bij Provinciale Statenverkiezingen altijd de vraag welk percentage van de kiezers daadwerkelijk de moeite neemt naar de stembus te komen. De PVV doet het daardoor vrijwel altijd slechter dan bij Tweede Kamerpeilingen op hetzelfde moment, net als de SP (nu op 5,6 procent).
Het CDA, dat in dit gemiddelde met 5,7 procent wordt gehalveerd ten opzichte van 2019, is juist een partij die dankzij een trouwe aanhang profiteert van de lagere opkomst. GroenLinks deed het de laatste edities ook steeds iets beter dan in de Tweede Kamerpeilingen van dat moment.
Hoe dan ook, moet het in de woorden van Louwerse "heel raar lopen" wil de huidige coalitie (VVD, D66, CDA en ChristenUnie) een meerderheid halen in de Eerste Kamer. Die meerderheid is er nu ook al niet en zou bij een groot verlies van het CDA alleen maar verder afnemen. Ook de ChristenUnie zit in de min op 3,4 procent. D66 blijft ongeveer gelijk, op 7,5 procent.
"Blijft die meerderheid van de coalitie opnieuw achterwege", zegt Louwerse, "dan is het de vraag of dat bijvoorbeeld met de combinatie GroenLinks en PvdA wel zou lukken. Dat zou die partijen veel extra macht geven, want dan moet er met hen worden onderhandeld over meerderheden voor allerlei plannen. Maar er is ook de mogelijk dat de coalitie voor een alternatieve route 'over rechts' kan kiezen met BBB en JA21. Dat zijn de twee waarschijnlijkste scenario's, maar het is ook mogelijk dat er zelfs met die twee partijen nog geen meerderheid is. Dan wordt het nog ingewikkelder."
Kleinere partijen
Bij de kleinere partijen zijn de provinciale partijen het grootst met 3,0 procent. Gevolgd door de SGP met 2,5 en Volt met 2,0 procent. Al doet die laatste partij niet in alle provincies mee en is het dus ook niet zeker dat Volt dit percentage kan verzilveren.
Denk en 50Plus komen rond de 1 procent uit, wat onvoldoende zou kunnen zijn voor een zetel in de Eerste Kamer. Bij BvNL, de partij van Tweede Kamerlid Van Haga, lijkt het met 0,5 procent van de stemmen wel zeker dat dit niet gaat lukken.