Peilingwijzer: verlies voor VVD, winst voor PVV en PvdD
In de Peilingwijzer is de VVD de afgelopen maanden geleidelijk weggezakt. De partij van premier Rutte staat nu op 22 tot 26 zetels, zo'n zeven zetels minder dan een half jaar geleden, toen de VVD op 29 tot 33 stond. Bij de verkiezingen van vorig jaar werd de VVD met 34 zetels veruit de grootste partij.
In de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van de zetelpeilingen van I&O Research, Ipsos/EenVandaag en Kantar, is de partij nog steeds de grootste, maar het verschil met nummer 2 de PVV, is duidelijk afgenomen. Die partij staat nu op 18 tot 22 zetels. Een half jaar geleden was dat 13 tot 17. In de Tweede Kamer heeft de partij van Geert Wilders 17 zetels.
Gebrek aan vertrouwen in kabinet
Politicoloog Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer, wijst erop dat de VVD tussen 2012 en 2017, toen er geregeerd werd met de PvdA, ook wel zo laag stond als nu. Toch denkt hij dat de VVD het "structureel lastiger" heeft dan toen. "Rutte regeert al twaalf jaar. De partij is medeverantwoordelijk voor het beleid. En dus ook voor veel zaken die de afgelopen jaren niet goed gingen, zoals de problemen met de gaswinning in Groningen en de toeslagenaffaire. Het wordt lastiger uit te leggen waarom de VVD moet blijven regeren."
De VVD heeft last van het algemene gebrek aan vertrouwen in het kabinet, dat volgens onderzoek van Ipsos voor Prinsjesdag al was gedaald tot een dieptepunt en daarna nog verder is afgenomen. Ruim driekwart van de ondervraagden zegt weinig of zeer weinig vertrouwen te hebben in het kabinet.
Weglopers bij de VVD zijn vaak ontevreden over het in hun ogen te soepele asielbeleid en vinden de koers in het algemeen niet rechts genoeg. Volgens I & O Research verliest de VVD dan ook vooral aan JA21 en de BBB van Caroline van der Plas. Kiezers switchen tegenwoordig veel minder tussen de VVD en de PVV. De PVV wint vooral van Forum voor Democratie en doet het goed onder mensen die vorig jaar niet naar de stembus gingen.
In de Peilingwijzer lijkt de BBB over haar piek heen. Die partij stond in de zomer op 14 tot 19 zetels. Nu zijn dat er 12 tot 16, nog altijd veel meer dan de ene zetel die Van der Plas in de Tweede Kamer heeft. Louwerse vindt de lichte teruggang wel voor de hand liggend, omdat het boerenprotest wat is geluwd en met het rapport van Remkes de angel een beetje uit het conflict over de stikstof lijkt.
Opmerkelijk vindt Louwerse verder de gestage opmars van de Partij voor de Dieren. Bij de verkiezingen vorig jaar haalde de PvdD met 6 zetels al het beste resultaat uit haar geschiedenis, en in de Peilingwijzer staat de partij nu op 8 tot 11 zetels. Volgens Louwerse profiteert de PvdD ervan dat er geen duidelijke leider is op links. De partij haalt vooral stemmen weg bij D66, Volt, de PvdA en GroenLinks.
Negatieve trend D66
Die laatste twee partijen staan in de Peilingwijzer op winst en zijn vrijwel even groot: de PvdA heeft 10 tot 13 zetels, GroenLinks 9 tot 13. In de Tweede Kamer heeft de PvdA er nu 9 en GroenLinks 8.
Hun winst gaat ten koste van D66, dat 24 zetels heeft in de Tweede Kamer, maar in de Peilingwijzer al snel na de verkiezingen wegzakte en het laatste half jaar de negatieve trend niet heeft weten om te buigen. D66 staat op 12 tot 16 zetels, tegen 17 tot 21 een half jaar geleden.
Ook het CDA weet nog niet uit het diepe dal te klimmen waarin de partij zich al maanden bevindt. Met 6 tot 10 zetels staat het CDA er net zo slecht voor als een half jaar geleden. De vierde regeringspartij, de ChristenUnie, is vanouds het stabielst in de peilingen. Met 4 tot 6 zetels houdt de partij het zeteltal vast dat vorig jaar werd veroverd.
Kleinere partijen
Bij de kleinere partijen is de laatste maanden verder niet veel verandering te zien. JA21 staat op 7 tot 11 zetels, net zo veel als een half jaar geleden, de SP op 7 tot 9 en Forum voor Democratie op 3 tot 5, een halvering ten opzichte van de verkiezingsuitslag, maar net zoveel als een half jaar geleden. Ook Volt en de SGP staan op 3 tot 5, terwijl Denk op 2 tot 4 staat, en BIJ1 en 50Plus beide op 0 tot 2.