Koningin Elizabeth bijgezet na dag vol ceremonieel in Londen en Windsor
Groot-Brittannië heeft afscheid genomen van koningin Elizabeth. Na een afscheidsdienst in Westminster Abbey werd de kist met het lichaam aan het begin van de avond neergelaten in de koninklijke crypte in St George's Chapel, op het terrein van Windsor Castle.
Daarmee kwam een eind aan het publieke deel van de uitvaart van de op 96-jarige leeftijd overleden vorstin. Koningen, presidenten, één keizer (die van Japan) en een miljoen andere belangstellenden waren in Londen om haar de laatste eer te bewijzen. Onder hen waren de Amerikaanse president Biden en zijn Franse collega Macron, koning Willem-Alexander, koningin Máxima en prinses Beatrix.
Elizabeth werd daarna in besloten kring met prins Philip bijgezet in de King George VI Memorial Chapel, de plek waar tien andere Britse monarchen rusten.
Vandaag niets gezien van de uitvaart? Bekijk onze samenvatting, zeven uur in minder dan vijf minuten:
Het laatste dat het publiek zag van de plechtigheden was de bijzettingsdienst. Daar waren 800 mensen bij aanwezig, onder wie leden van de hofhouding en regeringsleiders van de landen waarvan Elizabeth staatshoofd was. Ook Willem-Alexander, Máxima en Beatrix waren erbij aanwezig.
Vlak voor de kist werd neergelaten, brak de hofmaarschalk zijn witte staf doormidden, ten teken dat een tijdperk ten einde is gekomen. Ook werden de symbolen van Elizabeths macht, de kroon, de scepter en de rijksappel, verplaatst van de doodskist naar het altaar.
De plechtigheden waren in alle vroegte begonnen in Westminster Hall, waar het publiek vijf dagen afscheid had kunnen nemen van de vorstin. Stipt om 06.30 uur passeerde de laatste rouwende de baar.
Enkele uren later begeleidde koning Charles te voet de kist van zijn moeder van het parlement naar de nabijgelegen Westminster Abbey, samen met zijn zoons, broers en zus. Voor de dienst luidde een van de klokken 96 keer, voor elk jaar van Elizabeths leven. In de kerk verzamelden zich zo'n 2000 mensen, van wereldleiders tot zorgpersoneel.
Het was voor het eerst sinds de begrafenis van George II in 1760 dat de kerk weer voor een koninklijke uitvaart werd gebruikt; andere vorsten kozen Windsor voor die plechtigheid.
De locatie was een van de vele persoonlijke accenten die Elizabeth had aangebracht in de ceremonie. De koningin had een speciale band met de kerk, waar ze in 1947 trouwde en zes jaar later werd gekroond. Het persoonlijke tintje bleek ook uit de muziekkeus, met gezangen uit haar eigen huwelijksdienst en uit de rouwdienst vorig jaar voor prins Philip.
Gebed voor nabestaanden
"Maar weinig leiders ontvangen zoveel blijken van liefde als we voor haar gezien hebben", typeerde de aartsbisschop van Canterbury in de dienst tien dagen van rouw. "Het verdriet dat er is - bij haar familie maar ook over de hele wereld - komt voort uit haar rijke leven en de liefdevolle dienstbaarheid die we nu moeten missen."
De aartsbisschop zei dat liefdevolle dienstbaarheid zeldzaam is, en al helemaal onder machthebbers. "Maar zij worden herinnerd, lang nadat zij die zich vastklampten aan macht en privilege zijn vergeten." De aartsbisschop bad ook om kracht voor de nabestaanden, die hun rouw "in de felste schijnwerpers" moeten zien te verwerken.
Vlak voor het middaguur in Groot-Brittannië werd met de Last Post twee minuten nationale stilte aangekondigd, waarvoor zelfs het vliegverkeer op Heathrow een half uur werd stilgelegd. De kerk zette daarna God save the king in.
Charles, die zelf uiteraard niet meezong, werd er zichtbaar door geroerd:
Langs de route die de rouwstoet daarna zou afleggen werd de dienst aandachtig gevolgd. Op sommige plekken in de stad waren grote schermen neergezet, elders volgde men de plechtigheden op mobieltjes of in pubs.
De 11-jarige Alex had gisteren al met zijn moeder Laura een plekje uitgezocht langs de route. "De koningin was er mijn hele leven, en ook het hele leven van mijn moeder. Daarom moeten we hier zijn vandaag", legde hij uit. "Ik hoop dat ik het mijn hele leven niet meer vergeet."
Bont gezelschap
Kort daarna passeerde inderdaad de rouwstoet met 3000 militairen, een bont gezelschap uit alle landen waarvan Elizabeth het staatshoofd was geweest: traditionele beefeaters, Aziatische gurkha's, Canadese mounties en een afvaardiging van Jamaica. Ook volgden medewerkers uit de koopvaardij, brandweer, ambulancediensten en politie. Alle bewapende eenheden hielden hun wapen omgekeerd als teken van rouw.
Middelpunt van de stoet was Elizabeths kist met daarop de symbolen van haar macht: de Imperial State Crown, scepter en rijksappel. 148 matrozen trokken de affuit voort waarop de kist rustte, het onderstel van een kanon dat nog voor de uitvaarten van koningin Victoria, Winston Churchill en Elizabeths vader was gebruikt.
In stilte wachtte het publiek tot de stoet met omfloerste trom en doedelzakken voorbijkwam, begeleid door het geluid van de Big Ben en saluutschoten uit Hyde Park. Onderweg naar de Wellington Arch, waar de autotocht naar de grafkapel in Windsor begon, passeerde de processie Buckingham Palace, een laatste groet aan het paleis waar de koningin zeventig jaar woonde.
Daarna ging de rouwstoet op weg naar Windsor, waar Elizabeth vanavond dus werd bijgezet in St. George's Chapel. De koningin is daar herenigd met haar echtgenoot Philip, over wie zij in 1997 zei: "Hij is mijn steun en toeverlaat."
