Natuur nog gevoeliger voor stikstof, om doelen te halen meer maatregelen nodig
Een deel van de Nederlandse beschermde natuur heeft meer last van stikstof dan tot nu toe werd gedacht. Dat blijkt uit een rapport van internationale wetenschappers dat later deze maand verschijnt. De bevindingen in het rapport zijn niet vrijblijvend. Als het kabinet zich aan de eigen afspraken houdt - wat het ministerie van LNV in een reactie zegt te zullen doen - moet een deel van de stikstofnormen in Nederland worden aangescherpt.
De NOS legde de bevindingen uit de laatste voorlopige versie van het rapport naast de huidige Nederlandse stikstofeisen en sprak met juristen en ecologen over de gevolgen. Die zijn waarschijnlijk groot. Het zal in ieder geval veel moeilijker worden om de stikstofdoelen van het kabinet te halen. Het ministerie zegt daarover in een reactie: "wat het precies betekent voor de opgave laten we zo spoedig mogelijk in kaart brengen."
Het rapport, verschenen onder VN-toezicht, stelt nieuwe grenzen waarbinnen in de toekomst ook de Nederlandse stikstofnormen moeten vallen. Het gaat om de zogeheten kritische depositiewaarde (KDW), die aangeeft hoeveel stikstof een natuurgebied aankan voordat er schade ontstaat. Die KDW wordt niet bepaald door de Tweede Kamer of door het kabinet, maar door ecologen in opdracht van het ministerie van LNV.
Deze Nederlandse wetenschappers toetsen hun berekeningen aan het VN-rapport dat binnenkort uitkomt. Een voorlopige versie ervan blijkt al op de website van het Duitse milieuagentschap te staan en laat zien dat een aantal soorten natuur - zogenoemde habitattypen - stikstofgevoeliger is dan tot nu toe werd gedacht. Bronnen zeggen tegen de NOS dat aan het rapport inhoudelijk niets meer zal veranderen.
De gevolgen zijn groot: in tientallen Nederlandse natuurgebieden zijn de huidige stikstofnormen niet streng genoeg om te voldoen aan de nieuwe eisen. De NOS legde de nieuwe internationale eisen naast de huidige KDW's in Nederland. Daaruit blijkt dat 25 tot 30 procent van de oppervlakte van de Nederlandse stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden niet binnen de nieuwe strengere bandbreedte valt. In bijna alle Nederlandse Natura 2000-gebieden ligt wel een stukje natuur waarvoor de KDW omlaag gaat en de stikstofnormen dus strenger worden.
Het kabinet wil dat in 2030 74 procent van de stikstofgevoelige natuurgebieden niet langer te veel stikstof over zich heen krijgt. Dat wordt gecontroleerd aan de hand van de KDW, die in de stikstofwet is opgenomen. Een strengere KDW, zoals de wetenschappers nu voorschrijven, maakt het moeilijker om dat doel te halen.
"Aan die doelen verandert niks, maar de achtergrond verandert wel: als de KDW's strenger worden, moet meer gebeuren om de doelen te halen en moeten meer hectares natuur in goede staat worden gebracht", zegt Chris Backes, hoogleraar omgevingsrecht van de Universiteit Utrecht.
Het ministerie zegt in een reactie dat het verwacht dat de uitkomsten van het onderzoek niet overal tot bijstelling van het beleid zullen leiden, omdat er "tot op zekere hoogte" marges in het beleid zijn ingebouwd. Of die verwachting ook klopt laat het ministerie de komende maanden uitzoeken.
In het nieuwe rapport schrijven de wetenschappers dat ze op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten strengere normen hebben gesteld dan in 2011, de vorige keer dat het rapport uitkwam. De huidige Nederlandse stikstofnormen zijn op dat rapport uit 2011 gebaseerd.
Het nieuwe rapport van de internationale wetenschappers komt voor het kabinet op een ongelegen moment. Minister Van der Wal voor Natuur en Stikstof heeft al de grootst mogelijke moeite om de Tweede Kamer en boerenorganisaties te overtuigen van de noodzaak om de KDW te gebruiken als uitgangspunt bij het natuurherstel.
Vicepremier en CDA-leider Hoekstra stelde in een interview twee weken geleden voor om een nieuw op te richten ecologische autoriteit te laten controleren hoe het staat met de natuur. Zo zou de KDW uit de wet kunnen worden gehaald en hoeft de norm niet langer te worden aangehouden. Ook veel boeren vragen daarom. Ze vinden de KDW nu al vaak onhaalbaar, maar de eisen worden dus zeer waarschijnlijk nog strenger.
Het kabinet beloofde deze week opnieuw op zoek te gaan naar een alternatief voor de KDW. Dat deed het vorige kabinet ook al, waarna geconcludeerd werd dat er geen 'bruikbare alternatieven' zijn voor de KDW.
KDW's negeren
Het kabinet kan niet onder de nieuwe KDW's uit, zegt jurist Backes. "Behalve als de minister kan onderbouwen dat er twijfels zijn over de kwaliteit van het onderzoek." Dat lijkt in dit geval onwaarschijnlijk, omdat het is uitgevoerd door een groep vooraanstaande stikstofexperts en hun vorige rapport leidend was bij het bepalen van de huidige Nederlandse KDW's.
Het zal nog even duren voordat de stikstofnormen daadwerkelijk zijn aangepast. Bronnen zeggen tegen de NOS dat een eerdere versie van het rapport al sinds april bij het ministerie van Landbouw en Voedselveiligheid bekend is, maar het definitieve rapport wordt pas in de loop van deze maand gepubliceerd. Het ministerie erkent dat een ambtenaar het rapport in bezit had, maar hij of zij zou het niet binnen het ministerie hebben gedeeld. "Het rapport was onder embargo verspreid (...) Het rapport is dan ook niet binnen het ministerie verspreid."
Het ministerie laat weten dat het wetenschappers zo spoedig mogelijk de opdracht zal geven om te bekijken wat de gevolgen van het nieuwe rapport voor de Nederlandse kritische depositiewaarden zijn. Dat onderzoek zou "enkele maanden" duren.
Het ministerie zal in ieder geval niet proberen om onder de nieuwe eisen uit te komen. "We gaan uit van de best beschikbare wetenschappelijke inzichten, die eens in de zoveel tijd geactualiseerd kunnen worden - dat is inherent aan wetenschap."
