Geheime opnames en memo's: de dag waarop Cruijffs revolutie bij Ajax ontspoorde

Johan Cruijff zou deze week, op 25 april, 75 jaar zijn geworden. In de podcast "De Onbekende Cruijff" staat Andere Tijden Sport stil bij deze mijlpaal. Vandaag: de dag waarop de 'fluwelen revolutie' bij Ajax ontspoorde.

Het is donderdag 24 maart 2011. Laat in de middag kijkt Johan Cruijff naar de gebouwen langs de A10, de ring rond Amsterdam, die aan hem voorbij schieten. Hij zit op de bijrijdersstoel en zwijgt. Aan het stuur zit Rutger Koopmans, zijn zakelijk en financieel adviseur. Ze zijn op weg naar de Arena.

"Kijk ik naar Johan, dan is de beste omschrijving: wedstrijdspanning. We gaan nu een finale spelen. Hij was klaar voor de confrontatie zal ik maar zeggen", herinnert Koopmans zich nog goed. "Ik zag gespannenheid. Dan wreef hij met z'n hand over z'n neus heen."

Koopmans is met Cruijff op weg naar de vergadering die de geschiedenisboeken in zal gaan als het kantelmoment in de fluwelen revolutie. In de maanden daarvoor is nog geprobeerd met zachte hand de club te veranderen die al sinds 2004 geen landstitel meer won en Europees geen potten meer kon breken. Cruijff wilde grondig, snel en drastisch. Het bestuur en de directie van Ajax wilde dat niet. En op deze dag zouden beide 'kampen' elkaar gaan overtuigen van hun eigen gelijk.

Indekken

Johan Cruijff die klaar is voor de confrontatie, hoe ga je daarmee om als bestuurder? Ga je de strijd aan of buig je mee? Moet je überhaupt wel strijd willen met het grootste icoon van je club? Zo ja, hoe bereid je je dan voor? Hoe wapen je jezelf tegen een Cruijff die op dreef is?

Dit soort vragen gaan over de bestuurstafel bij Ajax in de dagen voor donderdag 24 maart 2011 - de dagen voordat de bom zal barsten.

Ergens voelen de bestuursleden het al aan hun water: er is een serieus conflict in de maak met Cruijff. Want twee dingen zijn voor het bestuur kristalhelder: op donderdag 24 maart 2011 gaan ze de sleutels van de Arena niet uit handen geven. En Cruijff, inclusief de groep van bevriende oud-voetballers en journalisten, zullen dat niet ongemerkt laten gebeuren. Sterker, dan wordt het oorlog.

Om goed beslagen ten ijs te komen, zoekt Ajax in de dagen voor 24 maart hulp van buiten. Henri van der Aat, de toenmalige commercieel directeur van Ajax: "We hadden een onbestemd gevoel. Je wist dat het fout kon gaan, maar zeker was dat niet. We vroegen ons echt af: wat wil Cruijff nou van ons?"

Voorbereid zijn op alles, dat wordt het plan. En degene die daarbij moet helpen is Kees Boef, tegenwoordig directeur bij Schiphol, maar destijds specialist crisiscommunicatie bij PR-bureau Burson-Marsteller. Op een dag krijgt hij een telefoontje van Van der Aat.

Boef: "Henri zei: we gaan in gesprek met Cruijff en misschien komen we er samen uit. Maar het kan ook zijn dat de boel helemaal ontploft. We hebben hulp nodig, kun jij ons voorbereiden op drie verschillende scenario's?"

Op 23 maart 2011, één dag voordat de bom zal barsten, schrijft Boef een memo voor het bestuur. Deze memo is, net als tal van interne documenten en transcripties, in handen gekomen van Andere Tijden Sport.

Bekijk hieronder delen uit de crisisstrategie van het Ajax-bestuur. Datum: 23 maart 2011:

Een dag voordat het gesprek met Cruijff plaatsvindt, is het communicatieplan klaar. Doel is vooral om bij zorgvuldig gekozen "invloedsgroepen" (specifieke kranten, sponsors en fans) te pluggen dat de Ajax-leiding 'autonoom verantwoordelijk' is voor het beleid bij de club. Niet ene Johan Cruijff en zijn "solistische handelswijze".

Daarnaast wordt een persbericht opgesteld in drie varianten.

Meest saillant is variant 3. "Cruijff wordt boos en stapt op. Wij betreuren het buitengewoon dat het heeft geleid tot een aanvaring met Johan Cruijff. Wij hopen dat men begrijpt dat een voetbalbedrijf (beursfonds?) niet door een buitenstaander geleid kan worden."

Geheime opname

Het blijft niet alleen bij crisiscommunicatie. Aan de bestuurstafel worden nog meer knopen doorgehakt, ter voorbereiding op de confrontatie met Cruijff. Om stevig ingedekt te zijn, besluit de Ajax-top om Cruijff in het geheim op te nemen tijdens de vergadering van 24 maart.

Dat gebeurt met een klein zwart telefoontje uit inmiddels vervlogen tijden, nu in bezit van de NOS. De oorspronkelijke audio-opname van Cruijff is inmiddels verwijderd - en niet meer terug te halen - maar vertrouwelijke, persoonlijke communicatie is er nog wel op te zien. De screensaver: een Ajax-logo. De ringtone? De Ajax Marsch.

Voormalig Ajax-bestuurder Henri van der Aat ziet het zwarte telefoontje waarmee Cruijff werd opgenomen nog zo voor zich. Hij weet precies waar het mobieltje lag in de bewuste vergadering, maar wil er weinig over kwijt.

"Ja, dat weet ik nog, maar het doet niet ter zake. Gezamenlijk waren we - directie en raad van commissarissen - het erover eens dat we dit moesten doen. We wilden ons gewoon goed ingedekt hebben, zodat we goed weten wat er gezegd is. We wilden daarin correct zijn, want er was te veel emotie omheen."

Het zwarte mobieltje is het fysieke bewijs van het wantrouwen dat er was richting Cruijff, beaamt ook Van der Aat nu.

"Het is de grote Johan Cruijff, dus dat is best een grote stap. Het was niet iets van: dat doen we zomaar eventjes. Je bent toch iets aan het doen voor het geval dat het ooit nodig mocht zijn", stelt de voormalige voetbalbestuurder. "In een normale, gezonde relatie hoef je dat niet te doen. Het kwam wel uit een crisis- of spanningsgevoel naar boven."