Oorlog, sancties en een gesloten beurs: gigaverlies voor beleggers in Rusland

• André Meinema

  Verslaggever economie

De financiële markt van Rusland, de beurs van Moskou, is al drie weken gesloten. Er kunnen geen aandelen gekocht of verkocht worden, de koersprijzen zijn bevroren en hebben geen relatie meer met wat er in de buitenwereld gebeurt. Beleggers en investeerders moeten lijdzaam toezien hoe hun belegd vermogen verdampt. Hoe kwam het zo ver en wat zijn de gevolgen? Een reconstructie.

Donderdag 24 februari om 03.00 uur begint de invasie, het Russische leger trekt Oekraïne binnen. Een paar uur later begint op de aandelenbeurs van Moskou de handel en de beurs stort compleet in. De MOEX, de Russische AEX, keldert met 33 procent, de aandelen van grote staatsbedrijven als Lukoil en Gazprom lopen zware averij op en verliezen 20 tot 25 procent. In Londen en New York zijn de koersverliezen van de ook daar genoteerde Russische aandelen nog groter.

Een dag later is er een opvallend herstel van de koersverliezen, een soort stuiptrekking. De MOEX sluit de dag 20 procent hoger, Lukoil wint 6 procent en Gazprom 8,5 procent.

Sancties nemen Russische banken, bedrijven en personen in een wurggreep en nopen de Russische centrale bank tot drastische maatregelen. Op 28 februari besluit die de beurshandel definitief stil te leggen. Er kan niet meer gehandeld worden in aandelen en obligaties, ook de geldmarkt wordt aan banden gelegd.

De centrale bank verdubbelt bovendien de rente naar 20 procent om de val van de roebel te stuiten en de gierende inflatie af te remmen, die in februari piekte op 9,2 procent.

Binnenlandse en buitenlandse beleggers staan in Moskou voor een dichte deur. Op de beurs in Londen en New York kan er nog wel gehandeld worden in sommige Russische aandelen, waaronder de drie grote energiebedrijven Gazprom, Lukoil en Rosneft. Maar de koersen van die drie storten in, de aandelen zijn nog maar een paar dollarcent waard.

Op donderdag 3 maart, dag acht van de oorlog, besluiten de beursbesturen van Londen en Wall Street de handel helemaal te schrappen.

Het sluiten van de Russische beurs in tijden van oorlog en zware financiële en economische sancties is wellicht begrijpelijk, maar het is niet duidelijk wat er moet gebeuren om de handel te hervatten. Waar is het wachten op? Een overwinning in de oorlog? Intrekken van sancties? De relatie van de wereld met Rusland is in drie weken tijd een heel andere geworden, de breuk met de Russische markt is diep en niet makkelijk te herstellen.

De Russische centrale bank kondigde vrijdag wel een gedeeltelijke opening aan van de financiële markt. Vanaf morgen kan weer gehandeld worden in Russische staatsobligaties, maar de beurs blijft vooralsnog dicht.

Dat kost veel geld. De koersdalingen zijn gigantisch en herstel van de koersen is onwaarschijnlijk: het belegd vermogen is grotendeels verdampt.

"De beurs is een belangrijke kapitaalmarkt voor bedrijven en een goed functionerende beurs is goed voor het vestigingsklimaat. Dat is in het belang van beleggers en investeerders", zegt Ralph Wessels, hoofd beleggingsstrategie van ABN Amro. "De Russische economie krijgt enorme klappen, met al die sancties en bedrijven die vertrekken. Het zal allemaal voor lange tijd aan Rusland blijven kleven en bedrijven en beleggers weghouden, en Russische bedrijven belemmeren in financiering en groei."

De marktwaarde van de beurs van Moskou, de beurswaarde van alle genoteerde beursfondsen, was begin dit jaar 650 miljard dollar en daar is nog maar een fractie van over. Een zesde van de beurswaarde, ongeveer 85 miljard dollar, is in handen van buitenlandse institutionele beleggers, waaronder pensioenfondsen. Er zal dus flink afgeschreven moeten worden op de Russische beleggingen.

ABP was op tijd

Pensioenfonds ABP is op het nippertje ontsnapt aan grote verliezen op de portefeuille Rusland. Eind september 2021 had het nog voor 2,2 miljard euro belegd in Russische aandelen en obligaties, maar het fonds besloot aan het einde van het jaar flink af te bouwen. Zo werd een groot deel van de beleggingen in de Russische olie- en gasbedrijven verkocht, samen met veel andere beleggingen in Russische bedrijven en banken.

Eind februari restte ABP nog 520 miljoen euro aan beleggingen in Rusland. ABP heeft laten weten dat het nu van alles af wil, maar beseft dat verkoop momenteel ingewikkeld is en eigenlijk niet kan, omdat Rusland de verkoop van Russische belangen door buitenlandse beleggers verbiedt.

Oliereuzen Shell en BP lopen tegen dezelfde muur aan. Ze willen zich terugtrekken uit Rusland middels het verkopen van de activiteiten, maar de Russen willen die niet overnemen en dus vertrekken Shell en BP met lege handen. BP zegt rekening te houden met een afschrijving van 22 miljard dollar, Shell rekent op 3 miljard verlies.

Rusland in oorlog kost linksom of rechtsom investeerders, beleggers en bedrijven veel geld, en de financiële pijn zit dus niet alleen aan Russische zijde.