De mogelijk nieuwe speler op het oorlogstoneel heet Belarus

• Liedeke Morssinkhof

  redacteur Buitenland

Het gerucht gaat al een paar dagen: na Rusland zou nu ook Belarus Oekraïne willen binnenvallen. Bronnen binnen de NAVO, internationale veiligheidsdiensten en het team van de Oekraïense president Zelenksy hintten daarop.

Tot nu toe is Belarus het land waar het Russische leger troepen, wapens en voertuigen bij de Oekraïense grens kan stationeren. Tekenen die wijzen op actieve militaire deelname waren er niet.

In de strijd tegen Oekraïne is de Belarussische president Loekasjenko een trouwe bondgenoot van president Poetin. In de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties stemde Belarus tegen de resolutie die de Russische inval in Oekraïne veroordeelt. Ook heeft de regering-Loekasjenko onlangs een grondwetswijziging doorgevoerd die de plaatsing van kernwapens mogelijk maakt. Dat wordt gezien als een uitnodiging aan Rusland om dat ook daadwerkelijk te doen.

Gebrek aan steun en een verdedigingsleger

De steun onder de bevolking van Belarus voor dit alles lijkt miniem. Volgens een peiling van de Britse denktank Chatham House wil slechts drie procent van de Belarussen militairen naar Oekraïne sturen.

Intussen zijn er ook tekenen van verzet. Zo zou het spoor zijn gesaboteerd. Volgens de directeur van de Oekraïense spoorwegen rijdt er geen trein meer van Belarus naar Oekraïne. In een recente Instagram-post zegt de Belarussische oppositieleider Svetlana Tychanovskaya dat militairen onrechtmatige orders mogen weigeren en vraagt ze hun moeders en vrouwen om de mannen te verbieden tegen Oekraïne te vechten.

Dit tekent de stemming in Belarus, zegt Siarhiej Pialiasa, commentator bij Belsat TV, de onafhankelijke Belarussische zender die opereert vanuit Polen: "Belarussen hebben geen idee waarom ze zouden moeten gaan vechten in Oekraïne, ze hebben er niets bij te winnen. Dat is dan ook de belangrijkste reden dat het Belarussische leger nog altijd niet meevecht, want Loekasjenko weet ook dat daar geen steun voor is. Daarom probeert hij het moment dat hij troepen moet leveren zo lang mogelijk uit te stellen."

Pialiasa vreest echter dat dat moment onvermijdelijk gaat komen: "Iedereen ziet dat het Russische leger verliezen lijdt en behoefte heeft aan vers bloed. Als Poetin daarvoor Loekasjenko om hulp vraagt dan kan die nauwelijks weigeren. Want één van de redenen dat Loekasjenko na de verloren verkiezingen van 2020 nog steeds aan de macht is, is de steun van Poetin. Nu die militair in de knel komt, nadert ook het moment dat hij bij Loekasjenko aanklopt en zegt: 'It's pay back time'".

Bob Deen van Instituut Clingendael wijst op de risico's die voor Loekasjenko verbonden zijn aan een inval in Oekraïne: "Het Belarussiche leger is vooral een verdedigingsleger. Dat zal het moeten opnemen tegen het strijdlustige leger van Oekraïne, dat inmiddels volop in bezit is van goede wapens. De kans dat het Belarussische leger vooral verliezen zal lijden is daarmee groot. Het heeft ook nagenoeg geen oorlogservaring."

Sancties

Daarnaast is de vraag wat Belarus aan nieuwe sancties krijgt opgelegd als het actief gaat meevechten in Oekraïne, zegt Deen: "Het land heeft na de verkiezingsfraude van 2020 en de toegenomen repressie al met sancties te maken. Op dit moment wordt het al gezien als medeplichtig omdat het zijn grondgebied leent als springplank voor de Russische invasie. Maar actief meedoen met de strijd zou tot nog meer sancties leiden."

Als het aan de Belarussische oud-minister Pavel Latoesjka ligt komen die aangescherpte sancties er hoe dan ook. In 2020 sloot Latoesjka zich aan bij het team van oppositieleider Tichanovskaja. Hij is nu hoofd van de Belarussische schaduwregering in ballingschap.

"Omdat de sancties die Loekasjenko in 2020 kreeg opgelegd hem nog altijd niet hard genoeg raken heeft hij kunnen uitgroeien tot wat hij is: de man die de Russische inval in Oekraïne mede mogelijk heeft gemaakt", aldus Latoesjka. "Als het westen Loekasjenko nu nieuwe, stevige sancties oplegt zal dat grote onrust in de samenleving veroorzaken. Mogelijk is die onrust de opmaat naar de omverwerping van Loekasjenko en daarmee van Poetins belangrijkste bondgenoot."

Op het slagveld gaat het allemaal moeizamer dan verwacht voor Rusland. Poetin had Kiev al bereikt willen hebben, maar dat is nog niet gelukt. Een overzicht van hoe de Russen in Oekraïne ervoor staan.

Nieuwe sancties zouden bovendien ook Rusland raken, zegt Latoesjka: "Belarus heeft allerlei leningen lopen bij Rusland. Als het land nieuwe sancties opgelegd krijgt zal het nog meer moeten lenen. Daar zal Rusland op een moment dat het zelf financieel hard geraakt wordt niet blij mee zijn."

Zowel Latoesjka als Siarhiej Pialiasa verwacht dat de Belarussische inval in Oekraïne elk moment kan komen. Pialiasa had de inval zelfs al verwacht: "We hielden er aan het begin van de week al rekening mee. Dat er nog niets gebeurd is. zegt niks. De Russische inval in Oekraïne werd verwacht op 22 februari. Maar toen dat moment was gepasseerd, kwam de inval op 24 februari alsnog."