Ivo Landman
redacteur Online
Ivo Landman
redacteur Online
Dagelijks stuurt Volodymyr Zelensky videoboodschappen de wereld in, schijnbaar onbevreesd. Aan het begin van de oorlog noemde de Oekraïense president zichzelf 'doelwit nummer 1' van de Russische oorlogsmachine, maar Zelensky spreekt nu ongestoord parlementen toe via livestreams en ontving zelfs drie regeringsleiders in Kiev. Hoe kan dat? Waarom hebben de Russen hem niet te grazen genomen? In hoeverre is hij nog steeds 'doelwit nummer 1'? Moet de president nog voor zijn leven vrezen?
Vanaf de eerste dag van de oorlog regent het videoboodschappen van de president, veelal vanuit het presidentieel paleis in het centrum van Kiev:
De dag na de inval filmde hij zichzelf ook buiten, voor een monument in het historische centrum, en later bij barricades op straat.
Vooral die eerste videoboodschappen waren mogelijk niet zonder risico. Op 28 februari, drie dagen na de Russische inval, berichtte The Times dat meer dan 400 huurlingen van de Russische Wagner Groep naar Kiev waren gestuurd om Zelensky te vermoorden. De Wagner Groep is een beruchte onder de radar opererende organisatie, nauw verbonden met het Kremlin.
De huurlingen zouden volgens de Britse krant al in januari vanuit Afrika naar Oekraïne zijn gebracht om Zelensky's regering ten val te brengen. Er zou een dodenlijst zijn geweest met daarop 24 namen, waarop naast de president ook onder meer de premier en de burgemeester van Kiev stonden.
Op 3 maart meldde diezelfde krant dat er in de voorbij week zeker drie pogingen waren geweest om Zelensky te vermoorden. Wederom werden huurlingen van de Wagner Groep genoemd, evenals speciale eenheden uit Tjetsjenië.
De pogingen zouden zijn mislukt vanwege anti-oorlogssentimenten binnen de Russische geheime dienst. "Dubbelagenten" van de FSB hadden de Oekraïense nationale veiligheidsraad ingelicht, zei het hoofd van die raad tegen The Times. Wat daarvan waar is valt niet te verifiëren. Feit is wel dat in Kiev al snel een avondklok werd ingesteld om het "Russische saboteurs" moeilijker te maken.
Een dag na de Russische inval maakte Zelensky bij het huis van de Chimaeras duidelijk dat hij en zijn regering in Kiev zouden blijven:
Is Zelensky dan niet bang vermoord te worden? Misschien inmiddels wel minder, denkt Oost-Europa-deskundige Bob Deen van instituut Clingendael, want de situatie is nu anders dan in de eerste dagen van de strijd.
"In de eerste twee weken van de oorlog leek Rusland erop gebrand om zo snel mogelijk Kiev in te nemen en de regering omver te werpen. Zelensky gaf toen zelf ook aan dat hij en zijn familie belangrijke doelwitten waren en werd daar ook door de Amerikanen voor gewaarschuwd."
Nu die aanval op Kiev is vertraagd, lijkt Zelensky zich veiliger te voelen, zegt Deen. "En niet alleen hij. Ook het parlement komt gewoon bij elkaar, en hij krijgt bezoek van de premiers van drie landen. Die voelen zich daar ook veilig genoeg voor."
Salvador Allende-effect
Volgens Mart de Kruif, oud-commandant van de Landstrijdkrachten, zijn er nog andere oorzaken te bedenken waardoor de president tot nu toe ongedeerd is gebleven. "Misschien konden ze er niet bij. Hoewel dat valt te betwijfelen. De Russen beschikken over geavanceerde technologie om precies te bepalen waar iemand is."
Maar Zelensky heeft een heel net van veiligheidsmaatregelen om zich heen. "Die videoboodschappen kunnen met enige vertraging gepost zijn, nadat de president weer in veiligheid was gebracht. Live-verbindingen kwamen steeds van een locatie ergens binnen. Hij blijft waarschijnlijk nooit lang op dezelfde plek."
Inmiddels heeft het Kremlin er waarschijnlijk geen belang meer bij om Zelensky uit te schakelen, denkt De Kruif. "As ze het doen, hadden ze het in de eerste dagen gedaan. Inmiddels heeft Zelensky zo'n status gekregen dat ze een Salvador Allende-effect riskeren."
Salvador Allende was de president van Chili die tijdens een staatsgreep in 1973 werd vermoord, maar daarmee een heldenstatus kreeg. "Daar zit Poetin niet op te wachten. Zeker als je wilt onderhandelen, helpt het niet om de president om te brengen want dan gaat het meteen daarover. Daarbij zou er gewoon iemand anders opstaan in Kiev, de burgemeester bijvoorbeeld, Vitali Klitsjko."
