Degene die zich vanuit het Westen het meest nadrukkelijk uitspreekt over de crisis in Oekraïne, is zonder twijfel Joe Biden. Hij waarschuwt al een tijd voor een Russische invasie in het land. Waarom bemoeit juist hij zich zo intensief met deze crisis? Natuurlijk is de VS als NAVO-lid betrokken bij het conflict, maar volgens experts staat er voor de Amerikanen meer op het spel. "Biden mág deze strijd niet verliezen."
Zaterdag belde de Amerikaanse president een uur lang met de Russische president Poetin. Het was zijn zoveelste poging om de spanning aan de Russisch-Oekraïense grens enigszins te verminderen. Volgens de Amerikaanse president kunnen de Russen mogelijk voor het einde van deze week tot een aanval op Oekraïne overgaan. Bewijs voor deze bewering werd niet geleverd.
Het Kremlin doet de waarschuwingen over een spoedige Russische inval af als "provocatieve speculaties" en "hysterie". Ook Oekraïne roept op tot rust in de regio. Vanuit Kiev klinkt geregeld kritiek op de Amerikaanse retoriek. President Zelensky vroeg dit weekend aan journalisten of er bewijs is voor een ophanden zijnde oorlog. Zelf had hij dat nog niet gezien.
Leiding nemen
"Je ziet hier dat Biden de leiding neemt. Hij doet dit vanuit de NAVO, want daar gaat het conflict met Poetin in de basis over", zegt veiligheidsexpert Rob de Wijk van The Hague Centre for Strategic Studies. Volgens de Russische president schuift de NAVO te veel op naar het oosten. Hij eist dat Oekraïne geen onderdeel wordt van dit bondgenootschap. "Dit hele conflict is er vanuit Rusland op gericht om de NAVO uit elkaar te spelen."
Maar dat is iets wat Biden zich niet kan permitteren, zegt Amerikadeskundige Willem Post van onderzoeksinstituut Clingendael. "Voor de Amerikanen is deze crisis absoluut cruciaal. De VS is nog steeds een supermacht, maar als ze nu onderuitgaan verliezen ze hun positie." De Wijk beaamt dit. "Biden mag dit niet verliezen: hij móet overeind blijven. Als dat niet gebeurt heeft hij een geweldig probleem met China. Dan kan Xi Jinping doorpakken."
Hij wijst op de ontmoeting van Poetin met Xi Jinping aan het begin van de Olympische Spelen. De twee landen zijn de afgelopen decennia naar elkaar toe gegroeid. De autoritaire regimes bekritiseren elkaar niet, helpen elkaar waar nodig en hebben een gemeenschappelijke rivaal: de Verenigde Staten. "In het Oekraïne-conflict gaat het er eigenlijk over wie de baas is in de wereld", zegt De Wijk. Wanneer de Amerikanen de grip op de situatie verliezen geeft dit een signaal aan Peking, dat al langer bezig is met een uitbreiding van de invloedssfeer. "Poetin lift mee op de toegenomen macht van China. Je ziet dat autocratische landen in toenemende mate naar elkaar toetrekken."
"Biden is een pur sang machtspoliticus. Hij ziet als geen ander dat dit nu gebeurt", zegt De Wijk. "Door zijn ervaring en leeftijd weet hij hoe internationale machten functioneren. Hij kent de oude machtsverhoudingen uit de Koude Oorlog."
Om dit front het hoofd te bieden hebben de Amerikanen hun Europese bondgenoten nodig. Biden dreigt met forse sancties tegen de Russen mocht er een inval volgen. Voor de Amerikanen is het daarbij belangrijk om Europese lidstaten mee te krijgen. "De EU is de grootste handelspartner van Rusland. Als er zware sancties komen merken de Russen dat, maar wij ook", zegt Post. Zo levert Rusland ruim een derde van al het gas in Europa. "Daarom is het voor Biden belangrijk om aan te tonen hoe groot de dreiging van de Russen wel niet is, om Europa mee te krijgen."
Ambassadepersoneel teruggehaald
Hoewel voor de dringende waarschuwingen van het Witte Huis over een ophanden zijnde inval de onderbouwing tot dusver ontbreekt, besloten westerse landen de afgelopen dagen toch om hun ambassadepersoneel terug te trekken uit Kiev.
In Den Haag riep ook het kabinet dit weekend Nederlanders op het land te verlaten. Volgens minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken is de situatie in Oekraïne "verslechterd".
