Via Wit-Rusland door de 'Poolse jungle' naar Duitsland: 'Het was heel gevaarlijk'
Op de grond in het asielzoekerscentrum in het Duitse Eisenhüttenstadt ligt een muntje uit Wit-Rusland. Het is meegereisd in de zak van een van de vele mensen uit Irak, Afghanistan, Syrië en Turkije die via Wit-Rusland en Polen de Europese Unie binnen zijn gekomen.
De afgelopen weken groeide het aantal migranten dat deze route gebruikt razendsnel. De meesten van hen komen aan in Eisenhüttenstadt, honderd kilometer ten zuidoosten van Berlijn. Daar hebben ze de opvang snel opgeschaald en zeggen ze de toename aan te kunnen.
Visum via Facebook
"Het gaat nu goed", zegt de 23-jarige Syriër Tammam, en hij steekt zijn duim omhoog. Ruim een week geleden is hij uit zijn land vertrokken, omdat hij zich daar niet meer veilig voelde. "Oorlog, het leger... het is er erg gevaarlijk."
Op Facebook ziet hij dat hij een visum kan krijgen voor Wit-Rusland. Vanuit daar zou hij de grens naar de EU kunnen oversteken. En dus vertrekt hij naar Libanon, vliegt via Dubai naar Minsk en gaat vanuit de Wit-Russische hoofdstad naar de grens met Polen: een stuk bos waar de Poolse regering vanwege de snelle groei van het aantal illegale migranten de noodtoestand heeft uitgeroepen. Tammam noemt het de Poolse jungle.
Daar is het gevaarlijk, zegt hij. Omdat het 's nachts vriest en zijn kleren nat zijn nadat hij voor de oversteek een rivier over is gezwommen. En omdat de Poolse politie hem oppakt, zijn telefoon en simkaart breekt en hem terugbrengt naar Minsk. Hij slaapt uiteindelijk vijf nachten in het grensbos voordat het lukt om onontdekt Polen te bereiken, en daarmee de EU.
Mensensmokkelaars verdienen duizenden euro's
Maar het echte doel van zijn reis is Duitsland. "Daar is het veilig en is er gerechtigheid en humaniteit", zegt Tammam. Om er te komen, betaalt hij naar eigen zeggen een mensensmokkelaar 2000 dollar om hem met de auto dwars door Polen naar de Duitse grens brengen.
Dit keer is er geen Poolse politie die hem tegenhoudt. Over een spoorlijn loopt hij Duitsland binnen, waar de Duitse politie hem oppakt en voor registratie naar het opvangcentrum in Eisenhüttenstadt brengt. "Finally", zegt Tammam over dat moment.
Voor het NOS Journaal ging correspondent Wouter Zwart kijken in het opvangcentrum; bekijk hier zijn reportage:
Tammams verhaal is moeilijk op feitelijkheid te controleren. Wel is het een verhaal zoals velen in het opvangcentrum vertellen. Het gezin uit Koerdistan, de oudere man uit Irak, de groep jongeren uit Jemen, Palestina en Syrië: allemaal vertellen ze dat ze via Wit-Rusland zijn gekomen. Ook vertellen ze over nachtenlang rondzwerven in koude bossen, zonder eten en water. De meesten hebben het ook over bedragen die ze aan mensensmokkelaars betaalden: 3000 euro, 7000 euro.
Onverwacht snelle toename
Tussen januari en september kwam maar een handvol mensen illegaal de Pools-Duitse grens over. Sindsdien is dat aantal hard gegroeid. Vorige maand kwamen meer dan 1500 mensen binnen, inmiddels zo'n 120 per dag.
Die snelle toename kwam onverwacht, zegt Olaf Jansen, de leider van het opvangcentrum in Eisenhüttenstadt. "Dat een staat helpt bij mensensmokkel kun je niet verwachten." Daarmee verwijst hij naar Wit-Rusland.
Nadat de Europese Unie sancties tegen het land instelde vanwege mensenrechtenschendingen, werd duidelijk dat de Wit-Russische president Loekasjenko migranten naar de EU niet meer zou tegenhouden. Volgens de EU stimuleert hij ze zelfs, onder meer door makkelijker visa uit te geven. Er zijn verhalen van mensen die aan de grens bij Polen worden afgezet.
Feit is dat de opvang in Eisenhüttenstadt volstroomt. En dat zo'n 90 procent van de mensen hier, net als Tammam, via Wit-Rusland is gekomen, zegt Jansen.
Waarom er in Duitsland toch nog genoeg opvangplekken zijn
Het opvangcentrum kan iedereen nog herbergen, zegt Jansen, omdat is geleerd van de fouten in 2015 en 2016. Toen kwamen er grote groepen migranten naar Duitsland en kon de opvang het niet meer aan. Daarom is er daarna een stappenplan ontwikkeld.
"Dat plan hebben we nu gevolgd." En daarom zijn er hier nu niet 800 plekken, zoals normaal het geval is, maar al 2000. Daarvan zijn 1300 bedden op dit moment bezet.
"We kunnen het nog aan", aldus Jansen. Van een situatie zoals in 2015 is volgens hem geenszins sprake.
Ondertussen heeft de Duitse overheid 800 extra agenten ingezet voor controles aan de Poolse grens. Niet om mensen terug te sturen naar Polen, maar om zoveel mogelijk mensen te registreren en mensensmokkelaars op te pakken.
Weg uit Eisenhüttenstadt
Tammam weet nog niet wat er nu met hem gaat gebeuren, hij moet afwachten. Zijn doel is om zo snel mogelijk Duits te leren, een baan te vinden en zijn gezin naar Duitsland te halen. Zijn zoon is een week oud, geboren toen Tammam in het bos tussen Wit-Rusland en Polen sliep. Wanneer hij hem zal zien, is onduidelijk.
