Witwassen en fraude: de achilleshiel van de mogelijke opvolger van Angela Merkel
Binnen enkele minuten werd het in het tweede Duitse verkiezingsdebat al op tafel geworpen: de inval bij het ministerie van Financiën vorige week in een witwasonderzoek.
Het is het departement waarover Olaf Scholz de leiding heeft, de SPD-politicus die volgens de laatste peilingen de grootste kans maakt om de nieuwe bondskanselier te worden.
De twee belangrijkste tegenstanders van Scholz, Annalena Bearbock van de Groenen en vooral Armin Laschet van de CDU/CSU hebben door de inval de kans om zich vast te bijten in de achilleshiel van hun opponent. Namelijk: drie fraude- en witwaszaken waarmee ze Scholz in verband kunnen brengen. Waar draaien die om?
Verdachte geldstromen naar Afrika
De inval komt voort uit een onderzoek naar wapen- en drugshandel, en terrorismefinanciering in Afrika. In eerste instantie heeft het ministerie daar niets mee te maken, maar een organisatie die onder het ministerie valt speelt wel een rol.
Financiële instellingen zijn in Duitsland, net als in Nederland, verplicht om transacties waarmee iets mis zou kunnen zijn te melden bij de zogeheten Financial Intelligence Unit (FIU). Die moet deze meldingen doorgeven aan politie en justitie, zodat er ingegrepen kan worden. Maar in dit geval is een melding van een bank niet, of pas laat, doorgegeven. Dat zou vaker zijn gebeurd.
De vraag is waarom dat zo gegaan is en wie daar verantwoordelijk voor is. Zijn dat alleen de ambtenaren van de FIU die de meldingen niet hebben doorgegeven, of zijn dat ook hun leidinggevenden? En als dat laatste het geval is, valt Scholz dan ook iets te verwijten? Want de FIU valt sinds enkele jaren onder het ministerie van Financiën, waar Scholz als minister juridisch de eindverantwoordelijke is.
Het Wirecard-schandaal
"Als dit nou het eerste geval was ", ging Laschet verder in het debat. Hij wijst op het schandaal rond Wirecard, het Duitse betalingstechbedrijf dat jarenlang gold als succesverhaal.
Maar de werkelijkheid bleek minder fraai: in de boeken stond 1,9 miljard euro aan verzonnen winst, de onderneming ging failliet en moffelde daarvoor ook nog eens het overgebleven geld weg.
Dit gebeurde allemaal onder toezicht van de BaFin, vergelijkbaar met de AFM in Nederland. En die BaFin valt weer onder het ministerie van Financiën, waar Scholz sinds 2018 de baas is. Veel van wat er misging bij Wirecard is weliswaar daarvoor gebeurd, maar pas vorig jaar hebben de autoriteiten ingegrepen, toen Scholz dus al bewindsman was.
Gesjoemel met dividend
En dan is er nog de fraude met de dividenden in wat bekend is geworden als het CumEx-schandaal. Dat kwam erop neer dat banken en grote beleggers op een ingenieuze manier met elkaar samenwerkten, zodat ze grote hoeveelheden belastinggeld konden terugvragen terwijl ze daar geen recht op hadden.
Een van die banken was de Warburg Bank in Hamburg. Toen de fraude ontdekt werd, moest de bank tientallen miljoenen euro's terugbetalen. Toch was de Hamburgse belastingdienst bereid om het bedrag kwijt te schelden. Burgemeester in Hamburg op dat moment: Olaf Scholz.
Het is de vraag of hij destijds bij dat kwijtschelden betrokken was. Uiteindelijk heeft de bank het geld terugbetaald en de betrokkenheid van Scholz is tot dusverre niet vastgesteld.
Scholz meest overtuigend
Zelf zegt Scholz dat hij voor geen van deze misstanden verantwoordelijk was. Dat niet vaststaat of en hoe hij bij deze zaken betrokken was, beamen zowel Baerbock als Laschet. Maar het gaat hen om het bredere plaatje.
"Als u toch eens op één punt verantwoordelijkheid zou nemen", spoorde Laschet hem aan. "Ik kan niet oordelen wat er aan de hand is", zei Baerbock, "Daar hebben we justitie voor. Maar ik kan wel zeggen dat we nu door corona veel geld nodig hebben. En door witwassen en fraude glipt er jaarlijks 50 miljard euro door de vingers van de staat."
Of ook de kiezers denken dat Scholz iets te verwijten valt? Een eerste enquête na het debat wijst er nog niet op. Hij kwam in de ogen van de kijkers als 'meest overtuigend' uit de bus.
