Kan Nederland sneller van het aardgas af? 'De hoge gasprijzen werken in ons voordeel'
We moeten zo snel mogelijk van het Russische gas af, klonk het begin deze week vanuit Brussel. De Europese Commissie kwam met een plan om voor het eind van dit jaar al twee derde minder gas uit Rusland te halen, en binnen acht jaar moet die import tot nul zijn teruggebracht. Wat betekent dat voor Nederland? Kunnen we hier ook sneller van het gas af, als dat moet?
In het Klimaatakkoord staat dat in 2030 1,5 miljoen woningen van het gas af moeten zijn. In 2050 gaat de gaskraan helemaal dicht. Om te onderzoeken hoe je dat het best en het snelst kan doen, begon de overheid in 2018 een experiment met 50 'proeftuinen' door heel Nederland. Vandaag werd bekend welke 14 gemeenten nog meer geld van het Rijk krijgen om zo'n proeftuin voor een aardgasvrije wijk te beginnen.
"Gezien de huidige ontwikkelingen hebben we duurzame energiebronnen hard nodig", zegt minister Hugo de Jonge. "Zeker nu moeten we meer vaart maken met het behalen van de klimaatdoelen en zorgen dat Nederland uiteindelijk niet meer afhankelijk is van aardgas."
De belangstelling voor een proeftuin is groot: 47 gemeenten dienden een aanvraag in voor de nieuwe selectieronde. Veel gemeenten zetten in op een stapsgewijze aanpak. Hybride warmtepompen en isolatie van woningen worden als tussenoplossing gezien naar volledig aardgasvrij.
Geen gedoe achter de voordeur
Navraag bij een aantal proeftuinen, waar de afgelopen jaren al ervaring is opgedaan, leert dat de interesse voor aardgasvrij wonen door de oorlog en de hogere gasprijzen duidelijk is toegenomen. Tot nu toe bleek dat het aardgasvrij maken van wijken niet eenvoudig is. De praktijk is weerbarstiger dan gedacht, vooral omdat overal maatwerk nodig is, concludeerde het Planbureau voor de Leefomgeving al. En ook nu zeggen verschillende projectleiders van aardgasvrije wijken dat er voor een snelle grootschalige omslag naar aardgasvrij meer nodig is.
Lucien van der Plaats bijvoorbeeld is projectleider van de proeftuin in Sliedrecht-Oost. Daar probeert hij al vier jaar inwoners te overtuigen om over te stappen op een warmtenet. Met voorzichtig succes: deze week nog gaan flatgebouwen met in totaal duizend woningen over op het warmtenet. Het initiatief kwam van de woningcorporatie. De bereidheid neemt toe als je een collectief aanbod doet, zegt Van der Plaats, zodat je de mensen zorgen en geregel uit handen neemt.
Een probleem blijft de weerstand bij bewoners met een eigen woning. Voor veel alternatieven voor aardgas moeten namelijk in huis maatregelen worden genomen. "Mensen hebben geen zin in gedoe achter hun voordeur", zegt hij. "Ze laten het liever bij het oude." Inmiddels gaan ze bij de particuliere woningen in hun wijk alle deuren langs. Erg intensief, want het kost veel tijd, maar de gesprekken verlopen steeds beter. Van der Plaats: "De hoge gasprijzen werken in ons voordeel."
Subsidies mislopen
En dan blijft er nog een grote drempel: geld. In de proeftuinen is er subsidie beschikbaar voor de overstap, daar betalen deelnemers hooguit 2000 euro. Maar als mensen het zelf moeten betalen is het heel duur, zo'n 20.000 euro per woning, vertelt van der Plaats. "Wil de regering dit op grote schaal gaan doen, dan moeten ze de financiering overnemen."
In de proeftuin Nieuwolda/Wagenborgen in Noordoost-Groningen zijn de problemen weer heel anders. Daar is het de bedoeling dat inwoners overgaan op biogas. De vergister waarmee 1500 huishoudens van groen gas voorzien kunnen worden, staat er al.
Alleen produceert die op dit moment geen groen gas, maar elektriciteit. "Als de ondernemer overstapt van stroom naar biogas, dan loopt hij het risico subsidies mis te lopen en er financieel op achteruit te gaan", zegt projectleider Johan Duut.
Energiebesparende tips
Met het animo onder de inwoners zit het volgens hem wel goed, al helemaal sinds de enorme stijging van de gasprijzen. "We moesten mensen eerst aan hun mouw trekken om aandacht te krijgen voor het project, nu komen ze naar ons toe om te vragen om energiebesparende tips".
Een extra stimulans zou nog kunnen zijn om de energiebelasting op duurzaam gas te verlagen, die is nu voor groen- en aardgas hetzelfde. Duut schat in: "Haal je deze obstakels weg, dan kan het heel snel gaan".
