VN-resolutie over Palestijns-Israëlisch conflict laat op zich wachten, waarom?

• Maartje Geels

  redacteur Online

Het Palestijns-Israëlisch conflict is sinds begin deze maand opnieuw hevig geëscaleerd, met veel burgerslachtoffers tot gevolg. Toch lijken veel landen huiverig zich hier diplomatiek in te mengen. Hoe komt dat?

Afgelopen week werd er door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties meermaals overlegd over de situatie. Gisteren probeerde de raad in een spoedoverleg opnieuw tot een resolutie te komen, nadat twee eerdere pogingen achter gesloten deuren al waren gestrand. Tot een gezamenlijke verklaring of zelfs een oproep tot een staakt-het-vuren kwam het vooralsnog niet.

China, Noorwegen en Tunesië stuurden aan op een resolutie die erop is gericht kalmte terug te brengen in Israël en Gaza, maar die pogingen werden tot dusver steeds door de Verenigde Staten - Israëls belangrijkste bondgenoot - geblokkeerd. De Russen, een andere partij in de Veiligheidsraad, nemen op hun beurt een neutrale positie in. En daarmee zitten drie van de belangrijkste vijf spelers (China, VS, Rusland) in de Veiligheidsraad niet op dezelfde lijn.

"Tussen de vijf permanente leden is een impasse ontstaan en dus zit de Veiligheidsraad op slot", aldus diplomatiedeskundige Robert van de Roer bij het NOS Radio 1 Journaal. Dat beaamt ook Erwin van Veen, Midden-Oostendeskundige bij Instituut Clingendael, tegenover de NOS. "Als de VS zegt: 'we doen er niet aan mee', dan gebeurt het niet", legt Van Veen uit. "De VS geeft hiervoor als reden dat ze achter de schermen al hard bezig zijn om met Israël tot een oplossing te komen." Zo stuurde de VS vorige week een topdiplomaat naar Israël.

Voor de VS is Israël de belangrijkste bondgenoot in het Midden-Oosten. "De Amerikanen staan van oudsher vierkant achter Israël en dat staan ze nog steeds. Ze willen voorkomen dat met zo'n VN-verklaring internationale verontwaardiging Israël ten deel valt", zegt Van Veen. Want dat er in die verklaring harde woorden over Israël zullen vallen, naast Hamas, is volgens de Midden-Oostendeskundige onvermijdelijk, gezien tientallen jaren van bezetting van Palestijnse gebieden.

Secretaris-generaal van de VN Guterres sprak gisteren van een "zinloze cyclus van bloedvergieten, terreur en verwoesting". Ook zei hij geschokt te zijn door het toenemend aantal Palestijnse burgerslachtoffers.

"De toonzetting van de VN zal in zo'n verklaring kritisch zijn. Het waren tenslotte Israëlische acties in Sheikh Jarrah en de al-Aqsa-moskee - beide in Jerusalem - die tot de huidige situatie hebben geleid", stelt Van Veen. En zo'n strekking is voor de VS een brug te ver, stelt hij.

Vanuit Denemarken stelde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken vandaag dat de VS bereid is te helpen, mits de strijdende partijen zelf een bestand willen. Van een scherpe veroordeling bleef Blinken weg. Van Veen: "Omdat de VS de enige internationale partij is die echt druk kan zetten, geeft dit premier Netanyahu de facto meer ruimte."

Interne Amerikaanse politiek

Zou president Biden zich wel achter kritiek op Israël scharen, dan levert hem dat bovendien in eigen land politiek gedoe op. Zo ligt een conflict met de Republikeinen op de loer, maar ook met een deel van de Democratische Partij, stelt Van Veen. "Met kritiek op Israël kom je niet ver in de VS. Ook de Democraten zijn traditioneel gezien pro-Israël, al begint dat langzaam iets te veranderen", stelt hij.

Van Veen: "Biden heeft geen zin om z'n vingers te branden aan een conflict met de Republikeinen over Israël, in een situatie waarin er voor de Amerikanen niets te halen valt. Biden loopt al decennia mee en weet dat hij op dit dossier voorzichtig moet opereren."

Maar de houding van de VS wordt door andere landen ondertussen wel bekritiseerd. Zo hekelde China bijvoorbeeld gisteren het passieve handelen van de Amerikanen. "Neem je verantwoordelijkheid en verleen steun aan de Veiligheidsraad", stelde Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi.

Van Veen voorziet dat de druk vanuit de Veiligheidsraad op de VS de komende dagen zal toenemen. "Naarmate er meer doden vallen aan de Palestijnse kant, is het niet meer uit te leggen voor de regering-Biden."

Eigenbelangen in de Arabische wereld

En dan zijn er nog de Arabische landen. De Organisatie voor Islamitische Samenwerking (OIC) - waarin 57 landen deelnemen - heeft de "wrede agressie van de Israëlische zijde" gisteren veroordeeld. Maar ook binnen dat samenwerkingsverband heersen verschillende opvattingen.

Zo roepen Saudi-Arabië, Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten op tot een staakt-het-vuren. Die laatste twee sloten vorig jaar nog een aantal historische akkoorden met Israël, ondanks de traditionele solidariteit van de Arabische landen met de Palestijnen. Met de akkoorden wilden de landen de band met Israël normaliseren.

Met name de VAE hebben veel te winnen bij een stabiel contact met Israël. Het land wil in de toekomst een belangrijke rol spelen in de regio en ziet in Israël een sterke bondgenoot, stelt Arabist Leo Kwarten. "De emiraten houden zich op de vlakte en vallen Israël niet te erg af. De relatie is belangrijker dan het conflict."

Aan de andere kant is er Iran, traditioneel gezien een belangrijke vijand van Israël. Teheran steunt bovendien de militante beweging Hamas. Kwarten: "Iran gebruikt dit conflict om zijn anti-Israëlische positie nog eens duidelijk te maken. In de Iraanse pers wordt bijvoorbeeld breed uitgemeten dat een belangrijke commandant van de Revolutionaire Garde goed contact heeft gehad met het hoofd van Hamas."

Naast Iran trekt Turkije fel van leer tegen Israël, maar ook daar weegt volgens Kwarten het eigenbelang zwaar mee. Turkije en de VAE, die dus de banden met Israël hebben aangehaald, strijden namelijk beide om invloed in het Rode Zeegebied. "De meeste landen gebruiken het Palestijns-Israëlisch conflict om hun onderlinge conflicten uit te vechten. Ze gebruiken Gaza als inzet tegen hun tegenstanders", concludeert Kwarten.