Erika de Joode
redacteur Online
Erika de Joode
redacteur Online
Nog ruim een week en dan weten we hoe Nederland heeft gestemd. Op woensdag 17 maart zijn de Tweede Kamerverkiezingen, die dit jaar vanwege het coronavirus zijn uitgesmeerd over drie dagen: ook op 15 en 16 maart openen enkele stemlokalen hun deuren.
In de laatste Peilingwijzer - het gewogen gemiddelde van de politieke peilingen van drie bureaus - tekent zich een beeld af van weinig verschuivingen. De VVD blijft een koppositie innemen, PVV, CDA en D66 volgen op afstand en nieuwkomers JA21 en Volt kloppen op de deur. Dat beeld is al een tijdje onveranderd.
Voorsprong
Toch blijft het spannend, zegt politiek verslaggever Xander van der Wulp. "De belangrijkste vraag is: houdt de VVD met Rutte die grote voorsprong vast?"
Want het verschil tussen de VVD en andere partijen in de Peilingwijzer blijft weliswaar groot, maar de partij van Rutte is er de laatste tijd wel een paar zetels op achteruitgegaan. "Rutte heeft de verkiezingen dan ook liever vandaag dan volgende week", zegt Van der Wulp.
Zwevende kiezers
Politicoloog en Ipsos-onderzoeker Sjoerd van Heck ziet ook op andere vlakken kansen voor wat spanning. Als voorbeeld noemt hij de strijd op links. "We zien in onze data dat veel mensen twijfelen over hun keuze. Met name kiezers aan de linkerzijde van het spectrum zijn er nog niet uit."
Er is op links ook best veel te kiezen. Meer dan op rechts, stelt Van Heck. "We weten uit voorgaande onderzoeken dat veel kiezers pas in de laatste dagen voor de verkiezingen beslissen."
Dat geldt ook voor deze twee kiezers, die in het verleden links hebben gestemd maar nu niet goed weten voor welke partij ze moeten gaan:
Dan is er nog de strijd om de tweede plek. Die lijkt nu te gaan tussen PVV, CDA en D66. "Voor die laatste twee partijen is een nummer 2-plek belangrijk, omdat ze daarmee als middenpartij een goede positie kunnen innemen in de formatie", zegt politiek verslaggever Van der Wulp.
Op dit moment moeten CDA en D66 de PVV nog boven zich dulden. "Wilders heeft alleen het probleem dat bijna alle partijen de PVV uitsluiten", zegt Van der Wulp. "Maar zijn positie als tweede partij van het land geeft hem wel extra statuur."
Volgens Van der Wulp zal de PVV komende week vooral gespannen kijken naar Forum voor Democratie. "Die partij voert heel actief en fel campagne, waar de PVV last van heeft."
En dan zijn er nog de nieuwkomers op het Haagse toneel: Volt en JA21, die in de laatste Peilingwijzer op 1 tot 3 zetels staan, en Bij1, Code Oranje en de BoerBurgerBeweging (BBB), die nog niet in de Peilingwijzer zijn opgenomen maar misschien wel kans maken op een zetel.
Uitglijders en uitblinkers
Politicoloog Van Heck verwacht geen hele grote verschuivingen, maar ziet voor de komende dagen nog wel genoeg dingen die effect kunnen hebben. "De laatste debatten doen misschien nog iets, net als de laatste campagneactiviteiten, uitglijders of juist goede prestaties van een lijsttrekker. En ook de peilingen zelf hebben invloed. Dat zijn allemaal bronnen van informatie die mensen gebruiken om hun keuze te bepalen."
Wat dat betreft moet parlementair historicus Bert van den Braak aan twee gebeurtenissen uit het verleden denken. Voor de eerste moeten we 35 jaar terug in de tijd, naar de verkiezingen van 1986. Toen werd het CDA de grootste, onder leiding van Ruud Lubbers, die toen al vier jaar premier was.
Volgens Van den Braak speelde het slotdebat daarin toen zeker mee, hoewel dat natuurlijk nooit precies te controleren is. "Het debat was met Joop den Uyl van de PvdA en Ed Nijpels van de VVD. Lubbers nam duidelijk de rol van staatsman in. En tegen alle peilingen in werd het CDA de grootste."
Het tweede voorbeeld dat Van den Braak noemt, gaat over de verkiezingen van 2012, toen de SP onder leiding van Emile Roemer lang aan kop ging in de peilingen. "Maar Roemer kwam in een tv-debat zwak over. Tegelijkertijd werd de PvdA onder leiding van Diederik Samsom sterker en kwam er een soort tweestrijd met Rutte op gang. Nu heb je zo'n tweestrijd niet."