Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) wil dat eind september iedereen in Nederland de kans moet hebben gehad om zich te laten vaccineren. In de Europese Unie is op dit moment alleen het vaccin van Pfizer/BioNTech goedgekeurd. Over de hele wereld wordt gewerkt aan meer dan tweehonderd verschillende vaccins. In Europa zijn er afspraken gemaakt met zes vaccin-ontwikkelaars.
De Jonge schreef gisteren in een Kamerbrief over de Nederlandse vaccinatiestrategie dat de uitvoering afhankelijk is van goedkeuring, toelating en uiteindelijke levering van deze vaccins. Zo kan het zijn dat de ontwikkeling van een vaccin vertraging oploopt omdat er toch nog vraagtekens zijn bij het onderzoek, of dat er problemen komen in een fabriek. Ook kunnen vaccins nog afvallen omdat ze niet goed genoeg blijken te werken of omdat er problemen opduiken qua veiligheid en bijwerkingen.
Om die mogelijke tegenvallers op te vangen heeft de EU ingezet op zes verschillende ontwikkelaars. Dit zijn ze, en zo staat het ervoor:
BioNTech/Pfizer
Het Europees Geneesmiddelenbureau EMA heeft dit vaccin op 21 december goedgekeurd. Naar verwachting krijgt Nederland dit jaar 8,4 miljoen vaccins, waarmee 4,2 miljoen mensen kunnen worden ingeënt. De Europese Commissie en de EU-lidstaten hebben besloten extra doses te bestellen. Als het goed is, zorgt dat later dit jaar in ons land voor ruim 3,8 miljoen vaccins.
Het vaccin moet twee keer worden toegediend, waarbij de tweede vaccinatie idealiter 21 dagen na de eerste plaatsvindt voor maximale bescherming. Sommige landen overwegen langer te wachten met de tweede inenting; de fabrikanten benadrukken dat het vaccin daarop niet getest is.
In Nederland krijgen morgen de eerste zorgmedewerkers het BioNTech/Pfizer-vaccin. Dat gebeurt in Veghel; gisteren was de vaccinatiestraat daar nog in opbouw:
Moderna
In de Verenigde Staten, Canada en Israël is dit Amerikaanse vaccin al goedgekeurd, naar verwachting gebeurt dit morgen in de EU. De Europese Unie heeft in totaal 160 miljoen doses van het Moderna-vaccin besteld, waarvan er dit jaar 6,2 miljoen naar Nederland zouden moeten gaan. Er zijn twee prikken per persoon nodig, met een tussenperiode van ongeveer een maand. In totaal kunnen ruim 3 miljoen Nederlanders ermee worden ingeënt.
Volgens minister De Jonge is de verwachting dat de eerste vaccins uiterlijk eind januari kunnen worden geleverd. Moderna liet eerder aan de NOS weten nog geen concrete datum te kunnen noemen. Op dit moment is de planning dat hiermee verpleeghuisbewoners, ggz-cliënten en thuiswonenden ouder dan 75 jaar en niet mobiele thuiswonenden tussen de 60 en 75 worden gevaccineerd.
Oxford/AstraZeneca
Het coronavaccin van de universiteit van Oxford en farmaceut AstraZeneca is 30 december goedgekeurd door de Britse autoriteiten. Nederland heeft afspraken voor 11,7 miljoen vaccins, goed voor bescherming van zo'n 5,8 miljoen mensen. In eerste instantie was de verwachting dat dit vaccin als eerste beschikbaar zou komen, maar in het najaar bleek dat BioNTech/Pfizer toch sneller was.
Het is nog onduidelijk wanneer dit vaccin wordt toegelaten in de EU. Dit heeft gedeeltelijk te maken met de door AstraZeneca aangeleverde wetenschappelijke data. Zo ontstond er verwarring over de juiste dosis. Het vaccin zou 90 procent bescherming bieden bij proefpersonen die eerst een halve dosis van het vaccin kregen en een maand later een hele dosis. Bij mensen die twee keer een hele dosis ontvingen, zou het slechts 62 procent effectief zijn. Bovendien was er in september een tegenvaller, het onderzoek werd toen tijdelijk stilgelegd omdat een proefpersoon een serieuze aandoening bleek te hebben.
Dit vaccin is minstens zes maanden houdbaar in een gewone koelkast Dat maakt de logistiek een stuk eenvoudiger dan bij het Pfizer/BioNtech-vaccin, dat bij -70 graden bewaard moet worden. Omdat er relatief veel vaccins beschikbaar zijn, is dit vaccin ook bedoeld voor Nederlanders tussen de 18 en 60 jaar zonder medische indicatie. Zij zouden vanaf april of mei kunnen worden ingeënt.
Volgens De Jonge wordt het AstraZeneca-vaccin deze week besproken door het EMA. Hij schrijft in de Kamerbrief optimistisch te zijn dat "we zo snel als verantwoord is, ook in de EU over dit vaccin kunnen beschikken".
Janssen
De Amerikaanse farmaceut Johnson & Johnson (J&J) verwacht het coronavaccin ergens in het voorjaar klaar te hebben. Het vaccin van J&J wordt ontwikkeld door dochterbedrijf Janssen in Leiden. Groot voordeel van dit vaccin is volgens de ontwikkelaars dat er maar één keer gevaccineerd hoeft te worden. Begin december is het EMA een rolling review gestart. Dat houdt in dat de resultaten van lopende onderzoeken gedeeld worden met het EMA, terwijl het onderzoek nog in volle gang is.
Topman Paul Stoffels zei half december op de Belgische televisie dat er een grote studie loopt in Noord-Amerika, Zuid-Amerika en Afrika met in totaal 40.000 mensen. Volgens Stoffels wordt deze studie eind januari afgerond en komt het bedrijf dan met onderzoeksresultaten naar buiten. Daaruit moet blijken of het vaccin mensen in de praktijk beschermt tegen covid-19. Hij hoopt dat er in maart in Amerika kan worden begonnen met vaccineren en een maand later in Europa.
Nederland heeft in totaal 11,3 miljoen doses van dit vaccin besteld. Het merendeel daarvan zou volgens de huidige verwachting dan in het derde kwartaal kunnen worden geleverd.
CureVac
Dit vaccin wordt ontwikkeld door een Duits biofarmaceutisch bedrijf. De ontwikkeling is wat minder ver dan van de eerder genoemde vaccins. In het UMC Utrecht is op 28 december gestart met een groot onderzoek met 2000 vrijwilligers. De ene helft krijgt het vaccin, de andere helft een placebo. Deelnemers krijgen twee keer een prik toegediend, met vier weken daartussen.
In totaal doen er wereldwijd 35.000 mensen mee aan een onderzoek in Europa en Zuid-Amerika, meldde het bedrijf half december. Als de onderzoeken goed verlopen en het wordt goedgekeurd hoopt het bedrijf dat dit vaccin in het derde kwartaal op de markt kan verschijnen.
Nederland heeft 8,6 miljoen doses besteld van dit vaccin; daarmee kunnen dan in totaal 4,3 miljoen mensen worden gevaccineerd.
Sanofi/GSK
In december werd bekend dat de ontwikkeling van dit vaccin vertraging oploopt. Het vaccin werkt niet goed bij ouderen, ze maken niet genoeg anti-stoffen aan. De ontwikkelaars van Sanofi en GSK zijn nu bezig met het aanpassen van het vaccin. In het tweede kwartaal hopen ze met de fase 3-studie te kunnen starten, de laatste onderzoeksfase voordat een farmaceut het onderzoek kan voorleggen aan autoriteiten als het Europese EMA. Als het middel wordt goedgekeurd zal naar verwachting pas in het vierde kwartaal van dit jaar beschikbaar komen.
Nederland heeft een optie op bijna 12 miljoen doses van dit vaccin. Daarmee kunnen iets minder dan 6 miljoen mensen ingeënt worden.