'Sterftecijfer zal na eerste vaccinaties hard dalen, verspreiding van het virus niet'
Als alles volgens plan verloopt, kunnen in het eerste kwartaal van 2021 zo'n anderhalf miljoen Nederlanders worden gevaccineerd tegen het coronavirus. Experts verwachten dat het coronasterftecijfer daardoor sterk kan dalen - met de belangrijke kanttekening dat het volledig afhangt van hoe effectief het vaccin in de praktijk blijkt voor ouderen en kwetsbaren.
Deze groep krijgt straks als eerste een prik. Als de inenting goed werkt voor 70+'ers vermindert ook de toestroom van coronapatiënten in het ziekenhuis.
Daarentegen zal de eerste vaccinatieronde weinig impact hebben op de verspreiding van het virus. We hoeven volgens epidemiologen dus ook niet snel te rekenen op versoepeling van de coronaregels.
'Je remt de epidemie niet'
"Het grote voordeel is dat de enorme stress in verpleeghuizen en bij oudere mensen en hun familie vermindert", zegt arts-epidemioloog Frits Rosendaal van het LUMC. "Het beschermt de kwetsbaren, maar daarmee rem je epidemie niet." Bewoners van verpleeghuizen spelen bijvoorbeeld geen grote rol bij de verspreiding van het virus. "Het zijn vooral jongeren en mensen van middelbare leeftijd die het virus overbrengen op anderen."
Alma Tostmann van het Radboudumc waarschuwt eveneens voor te hoge verwachtingen. "Ik wil voorkomen dat mensen denken dat het gevaar is geweken. Want als we weer alles doen wat we willen kan het virus verplaatsen naar een andere deel van de samenleving dat kans loopt op ziekte of sterfte", zegt de epidemioloog. "Ook in de iets jongere laag van bevolking hebben mensen onderliggende ziektes, zijn er langdurige coronapatiënten en belanden mensen op de IC."
Uit RIVM-data blijkt dat 90 procent van alle geregistreerde coronasterfgevallen valt toe te schrijven aan de leeftijdsgroep 70+. In deze groep gebeurde ook bijna de helft van alle ziekenhuisopnames. Van alle sterfgevallen onder de 70 jaar had twee derde van de patiënten een vastgestelde onderliggende aandoening.
Gezien deze statistieken lijkt het logisch dat het vaccineren van de oudste groepen tot drastisch minder sterfte leidt. "Maar bij vaccins zie je vaak dat de effectiviteit verschilt per leeftijdsgroep", zegt Tostmann.
Aan de testfases doen immers meer jonge en vooral gezonde mensen mee. Zeker bij hogere leeftijden is het immuunsysteem van mensen een stuk zwakker. Er is nog geen data hoe de 90 procent effectiviteit, zoals de vaccinproducenten claimen, op grote schaal uitpakt per leeftijdscategorie. Dat moet volgens de twee experts vooral uit de praktijk blijken.
"Stel dat een vaccin maar bij 50 procent van de bewoners van een verpleeghuis effectief is. Als het virus dan rondgaat, wordt nog altijd de helft van de bewoners ziek", zegt Rosendaal.
Tweesnijdend zwaard
Om de verspreiding van het virus in te dammen en om de ziekenhuisopnamecijfers sterk te laten dalen, is het volgens hem noodzakelijk ook iets jongere mensen te vaccineren. Zoals de groep 50-70 jarigen, waarbinnen relatief veel coronapatiënten worden opgenomen.
"Dan krijg je een tweesnijdend zwaard: je vaccineert mensen die ook vaak in het ziekenhuis belanden en bijdragen aan de verspreiding, omdat ze actief in de maatschappij staan." Qua verspreiding kan wat Rosendaal betreft ook niet snel genoeg worden gestart met het vaccineren van jongeren.
Maar deze groepen zijn nog lang niet aan de beurt, zie je hieronder:
Beide experts zijn het erover eens dat de eerste vaccinatieronde veel winst oplevert, als de middelen goed blijken te werken op ouderen en kwetsbare personen. Want vooral voor medewerkers en patiënten in de zorg betekent het licht aan het einde van de tunnel. Zowel in de zwaar getroffen verpleeghuizen als in ziekenhuizen en zorginstellingen.
'Versoepelen meer dan ooit politieke keuze'
Tostmann: "Het doel van het beleid is de ziekenhuizen ontlasten en zo veel mogelijk ziekte en sterfte voorkomen. Dat probleem is straks niet gelijk opgelost, maar wel voor een groot deel als het vaccin goed werkt."
Het wordt wel een dilemma voor het kabinet als straks de sterftecijfers en hoeveelheid ziekenhuisopnames dalen, maar het aantal besmettingen stijgt. Versoepelen of niet, dat wordt dan meer dan ooit een politieke keuze.
