‘Techbedrijven doen meer bij verkiezingen VS, maar te vroeg voor conclusies’
Iets voor 07.00 uur woensdagmorgen Nederlandse tijd, de dag na de presidentsverkiezingen, kwam de eerste test voor Twitter. President Trump claimde, zonder bewijs te geven, dat de Democraten de verkiezingen willen stelen.
Het platform besloot het bericht af te schermen en er een melding bij te zetten met de boodschap dat de inhoud "in twijfel wordt getrokken" en "mogelijk misleidend is" over het verkiezingsproces. Deze ingreep is sindsdien, tot het moment van publicatie, nog tien keer toegepast (daarnaast citeerde Trump een tweet die was afgeschermd).
Ook Facebook plaatste meldingen bij berichten van Trump, maar sprak niet van "in twijfel trekken" of "misleiding". In plaats daarvan biedt Facebook algemenere uitleg over het tellen van de stemmen en zegt dat de uitslag nog niet definitief is.
Gealarmeerd
Een ander verschil: Facebook staat het delen van de berichten nog altijd toe, bij Twitter kan een bericht alleen worden gedeeld als het voorzien is van commentaar. Liken en reageren is niet mogelijk.
The New York Times meldt dat Facebook is "gealarmeerd" door de onrust over het tellen van de stemmen. Het platform zou al wijzigingen hebben doorgevoerd, die ertoe moeten leiden dat er minder desinformatie rondgaat en dat die minder zichtbaar is.
Een van de berichten van Trump waarin hij de stembusgang in twijfel trekt, was donderdag het populairst op Facebook in de VS:
De acties van de twee platforms, net als die van YouTube en Instagram (voor deze app gelden dezelfde regels als voor moederbedrijf Facebook), worden dit jaar nauwlettend gevolgd. In 2016 werden ze verrast doordat Russische trollen de platforms misbruikten om op grote schaal desinformatie te verspreiden, met als doel Trump aan de overwinning te helpen. De sociale media lieten al die nepberichten onweersproken.
Hebben de platforms het goed gedaan?
"Dit is dé grote test voor hen", zegt hoogleraar communicatiewetenschap Claes de Vreese van de Universiteit van Amsterdam. Hij vindt het nog te vroeg om te concluderen of ze het goed hebben gedaan. "Op dit moment zie ik de Amerikaanse president als het grootste probleem. Hij is een grote bron van onzekerheid, zaait onrust en trekt in twijfel of de verkiezingen wel goed zijn verlopen en of het stemmen goed verloopt."
De Vreese merkt daarbij op dat dit jaar blijkt dat de techplatforms een andere rol hebben gekregen. "Je ziet dat ze in toenemende mate inhoudelijke keuzes moeten maken, terwijl ze altijd hebben gezegd niet arbiter van de waarheid te willen zijn."
"Als je het afzet tegen 2016, dan doen ze enorm veel. Dat valt wel op natuurlijk", zegt Stefan Kulk, universitair docent technologie en recht aan de Universiteit Utrecht. Wel vraagt hij zich af in hoeverre het afschermen van Trumps berichten door Twitter ook echt helpt.
Zowel The New York Times als CNN houdt bij welk nepnieuws er rondgaat. Nieuwsuur maakte woensdag dit overzicht:
De Vreese wijst verder naar YouTube en dan met name op een video van One American News Network, waarin prematuur de winst wordt toegekend aan Trump, met inmiddels meer dan 377.000 weergaven. De 'bijsluiter' van YouTube is dat de uitslag van de verkiezingen "mogelijk nog niet definitief is".
Desgevraagd zegt een woordvoerder van YouTube tegen The Verge dat de video niet tegen de interne regels is en dus mag blijven staan. Kulk noemt de houding van YouTube passiever dan die van Facebook en Twitter.
De Amerikaanse Journalist Casey Newton, die al jaren schrijft over techplatforms en democratie, is ook kritisch over de manier waarop YouTube omgaat met de video. "Omdat YouTube geen beleid heeft tegen het prematuur opeisen van de winst, staat er alleen een melding dat de uitslag mogelijk niet definitief is."
Chat-apps en besloten Facebookgroepen
De vraag die zich nu lastig laat beantwoorden, is of de bedrijven genoeg doen. Volgens Judith Möller, universitair docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam, is het te vroeg voor conclusies, maar ziet ze wel dat Facebook en Twitter actief bezig zijn.
Ik heb het vermoeden dat er nog veel meer rondgaat - in chat-apps maar ook in besloten Facebookgroepen
Möller benadrukt echter dat dit nu niet de belangrijkste communicatiekanalen zijn. "Je moet veel meer naar chat-apps kijken als WhatsApp. Ik heb het vermoeden dat er nog veel meer rondgaat - in chat-apps maar ook in besloten Facebookgroepen." Het zicht daarop is natuurlijk veel beperkter.
Een Facebookgroep die onderdeel is van een beweging die zonder onderbouwing claimt dat sprake is van kiezersfraude, is donderdagavond Nederlandse tijd door het platform verwijderd. 'Stop The Steal' had al meer dan 300.000 leden voordat Facebook het offline haalde. Volgens het bedrijf waren er "zorgwekkende" oproepen tot geweld van leden van de groep, meldt CNN.
