Nog 55 dagen tot de Olympische Spelen in Tokio. Als ze doorgaan tenminste. Want met elke dag die verstrijkt, nemen de alarmerende headlines vanuit gastland Japan toe.
'De noodtoestand is verlengd', klonk het afgelopen donderdag vanuit de overheid. 'IOC, blaas de Olympische Spelen af', riep de grootste krant van het land. 'Pas op voor een nieuwe virusvariant in Tokio', waarschuwde een vooraanstaand arts.
Kortom, er is een onophoudelijke stroom aan kritische berichtgeving vanuit Japan, waar enquêtes onder de bevolking al anderhalf jaar uitwijzen dat er geen consensus lijkt te zijn vóór het doorgaan van de Spelen. Desondanks wijst niets erop dat de organisatie, het IOC, zijn koers zal wijzigen. Dit bevestigt IOC-lid Richard Pound in een gesprek met de NOS.
We leggen de meest prangende vragen voor aan hem, maar ook aan voormalig diplomaat in Tokio en Japan-kenner Freek Vossenaar en sportmarketeer Frank van den Wall Bake.
Gaan de Spelen door?
"Het antwoord luidt: ja, de Spelen gaan door", is Pound resoluut. Hij is al sinds 1978 lid van de olympic movement, zoals hij het IOC zelf noemt. Tussen 1999 en 2007 was hij voorzitter van de antidopingorganisatie WADA.
Pound is degene die in 2020 als eerste openbaarde dat de Spelen met een jaar zouden worden uitgesteld. "De Spelen gaan altijd door. Kijk, twee of drie maanden voor de Spelen zijn er altijd brandjes die geblust moeten worden. In 1984 in Los Angeles spraken journalisten openlijk over het aantal olympische atleten dat zou doodgaan als gevolg van de smog daar. En in 2016 was het Zika-virus opeens een heet hangijzer vlak voor de Spelen van Rio. Maar dat virus was in die periode van het jaar helemaal niet actief daar."
Pound, het langstzittende IOC-lid, is niet te spreken over het feit dat het bijna nooit spontane brandjes zijn. "Ze worden altijd aangestoken. Ik weet van de huidige onvrede in bepaalde delen van Japan. Maar elke instantie is ervan overtuigd dat het doorgaat. Van de Japanse overheid tot de lokale overheid in Tokio, tot het organiserende comité en tot het IOC. Alle speellocaties worden in gereedheid gebracht. Dus op dit moment, eind mei, is het een overtuigend 'ja'. Ze zullen doorgaan."
Waar zijn de Japanners bang voor?
Het lijken de schoonste Spelen ooit te gaan worden. Maar toch zijn de zorgen groot onder de bevolking. Japankenner en auteur Freek Vossenaar, jarenlang diplomaat in Tokio, verklaart die paniek. "Er is huiver voor vaccinaties. Er was in Japan een keer een vaccin tegen mazelen en dat heeft mogelijk geleid tot de dood van misschien twee vrouwen. Het is nooit precies aangetoond, maar dan wordt men in Japan zó huiverig. Dan speelt risicomijding opeens een hele belangrijke rol."
"Kijk, Japanners vinden zichzelf uniek. Een apart ras. Ze willen alles eerst zelf testen, want wat voor andere mensen in de wereld geldt, hoeft niet voor Japanners te gelden. Er was ooit Amerikaans rundvlees dat niet zomaar de Japanse markt op mocht. Het moest eerst worden getest, want het was niet duidelijk of het ook voor het darmstelsel van Japanners geschikt was."
Pound: "We hebben ze kunnen overtuigen van het feit dat de maatregelen die we nu in de wereld al treffen, ook daadwerkelijk werken. Dus dat het virus niet verder verspreid kan worden als we ons straks houden aan social distancing, de mondkapjes, het handen wassen, het niet aanwezig zijn op drukke plekken."
Kúnnen de Spelen nu nog afgelast worden?
Pound: "Ik ga er niet over, maar zoals het IOC het bekijkt, kan dat niet meer. Het enige besluit dat nog moet vallen, en dat is een klein besluit, is in hoeverre er publiek bij aanwezig zal zijn. Dat besluit wordt uitgesteld tot juni. Het besluit over het doorgaan van de hele Spelen? Daar zijn we echt al voorbij. Het gaat door op 23 juli."
"Mocht het toch nog afgeblazen worden, dan staat de gezondheidszorg aan de basis van dat besluit. Dat besluit wordt dan genomen door het IOC en de Japanse overheden. Dan is er overeenstemming over een gevaar dat er dan zou zijn. Op dit moment is dat gevaar er niet."
Volgens Vossenaar speelt er voor Japan nog een belangrijk aspect. "Er hangt heel veel prestige aan vast. Vanaf de bekendmaking in 2013 zou Japan zich vol trots en zelfvertrouwen aan de wereld presenteren. En dan nu bakzeil halen? En dat China dan in 2022 met de Spelen van Peking wél de overwinning op Covid gaat vieren? Ik denk niet dat ze dat laten gebeuren. Het zou gezichtsverlies van het allerergste soort zijn."
Wie gaat er eigenlijk over? Wie kan de stekker eruit trekken?
Sportmarketeer Frank van den Wall Bake weet wat er op papier vastgelegd is. "Kennelijk dicteren de contracten dat de enige die de Spelen kan afblazen, het IOC is. Niet Japan. Afblazen is er wat Japan betreft ook niet bij. Ze hebben in wezen niets te zeggen. Het IOC, dat wel in zeer nauw overleg is met Japan, heeft het voor het zeggen."
Pound (IOC): "Het is een inclusief document. Een van de zaken die het IOC doet in het contract, is duidelijk maken dat het evenement van het IOC is. Het IOC zegt in feite tegen Japan: jullie hebben ons gevraagd het evenement te organiseren en dat doen we graag. Maar we willen ons niet blootstellen aan extra schade als jullie de afspraak niet nakomen. Van die clausule hebben we nog nooit gebruik hoeven maken en ik weet zeker dat dat ook nooit zal hoeven."
"Ten aanzien van Tokio zijn alle beslissingen genomen in samenspraak met de Japanners. Er was telkens consensus, ook bij het uitstellen van de Spelen. Wij zijn meegegaan met het voorstel om het uit te stellen. Dat was ook het best mogelijke besluit. Ook achteraf."
Wat zouden de financiële gevolgen zijn?
Van den Wall Bake vreest voor het voortbestaan van het IOC, mochten de Spelen alsnog niet doorgaan. Volgens een Japans rapport zijn het de duurste Spelen ooit met een totaal kostenplaatje van ruim 20 miljard euro. En dat was nog buiten de coronapandemie gerekend. "Als het toch wordt afgelast? Dan is het IOC zo goed als failliet."
Pound weerlegt dat. "De schade? De olympische beweging zou dat wel kunnen overleven. We hebben gespaard voor a rainy day, zoals het Engelse spreekwoord luidt. Het zou wel een klap zijn, maar geen fatale. Een operatie zo groot en belangrijk als de Spelen, brengt risico's met zich mee. Maar dat zijn risico's waar je je tegen kunt verzekeren. Japan zelf heeft veel geïnvesteerd in infrastructuur, maar die infrastructuur blijft er gewoon, ook als de Spelen niet doorgaan. Het is dan niet allemaal weggegooid geld geweest. Ook voor het olympisch dorp is al een bestemming bedacht. We hebben dan niet te maken met een of andere armageddon."
