Verontwaardiging, maar ook begrip voor huldiging Ajax: 'Je doet het nooit goed'

Lokale overheden staan altijd voor een dilemma bij demonstraties en andere groepsvorming in de openbare ruimte, zeggen deskundigen op het gebied van openbare orde. Soms is ingrijpen noodzakelijk, maar het kan ook averechts werken.

Gisteren besloot de driehoek van burgemeester, politie en Openbaar Ministerie in Amsterdam niet in te grijpen toen volgens daar duizenden Ajax-fans bij de Arena het kampioenschap vierden. Volgens de gemeente, die het aantal supporters op 12.000 schat, zou de kans op escalaties en ongeregeldheden bij ingrijpen toenemen.

Zo ging het er gistermiddag aan toe bij de Arena:

De beelden van rond de Arena leidden tot verbazing en verontwaardiging, ook in het kabinet. Demissionair minister De Jonge zei "met weinig plezier" naar de feestende supporters te hebben gekeken. Volgens De Jonge gaat het nog helemaal niet goed met de beteugeling van het coronavirus en moeten we "ons echt realiseren dat we de maatregelen nog een tijd moeten volhouden". Hij vindt daarnaast dat Ajax meer verantwoordelijkheid had mogen dragen.

Ferd Grapperhaus noemt de huldiging "zeer onverstandig". Tegelijkertijd spreekt de demissionaire minister van Justitie en Veiligheid zijn waardering uit over hoe de lokale driehoek het gisteren deed. "Daar geen lelijk woord over, er was ook nog een demonstratie tegen de coronamaatregelen."

Otto Adang, gedragswetenschapper en lector Openbare Orde en Gevaarbeheersing aan de Politieacademie, zegt de precieze overwegingen van de driehoek niet te kennen. "Maar er moet in zo'n situatie altijd gekeken worden of het middel niet erger is dan de kwaal. Leidt het ertoe dat mensen zich wel aan de coronaregels houden, of niet?"

Als mensen geen vernielingen plegen of gewelddadig zijn, moet volgens Adang worden gekeken of een interventie de beste oplossing is. Hardhandig ingrijpen kan volgens hem ook averechts werken. "Dan wordt er bijvoorbeeld veel geschreeuwd en komen mensen dicht op elkaar te staan. In termen van virusbestrijding is dat ook onwenselijk."

Volgens de gedragswetenschapper had Ajax kunnen overwegen om een alternatief voor een huldiging aan te kondigen, waar geen mensenmassa bij betrokken mocht zijn. "Maar daar vestig je toch weer de aandacht op een viering, waarvoor mensen zich juist kunnen gaan verzamelen."

Marco Zannoni van het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement COT heeft ook begrip voor de overwegingen van de gemeente Amsterdam. "Je moet streng zijn waar mogelijk maar ook redelijk en proberen het in zo goed mogelijke banen te leiden. Als je het zo rustig mogelijk kunt houden, heb je het nog redelijk gedaan met elkaar."

Dat zo'n huldiging oogluikend wordt toegestaan, zorgt volgens de veiligheidsexpert voor begrijpelijke verontwaardiging. "Je doet het nooit goed. Ook niet als je wel ingrijpt en het escaleert. Ik vind wel dat we op moeten passen met het frame 'schijt aan de zorg'. Zo'n huldiging betekent niet dat al deze mensen corona niet erg vinden, ze denken eerder: 'voor één keer mag het'."

Dat de spelersgroep van Ajax besloot om de kampioensschaal te laten zien, hielp volgens Zannoni niet om de viering zo kort mogelijk te houden. "Maar als de spelers helemaal niks doen, heb je ook het risico dat mensen boos worden."

Ajax moet niet uitstralen dat de club het coronavirus bagatelliseert. "Maar een klein beetje meebewegen en vreugde tonen zodat het daarna zo snel mogelijk beëindigd kan worden, kan juist helpen", meent Zannoni.

Of het een compleet spontane actie van Ajax was, betwijfelt de COT-directeur overigens. "Maar alles wat je plant en waar een vergunning voor nodig is, zal waarschijnlijk worden afgewezen. Dit soort semi-spontane acties zijn een stuk ingewikkelder. Dan bestaat de kans dat het te groot wordt, maar dat is ook de werkelijkheid, daar moet je niet naïef over zijn."