Dat het coronavirus de economie keihard raakt, is nu al duidelijk. Het verschil tussen een normaal draaiende economie, zoals nog maar een paar weken geleden, en één waarin een virus huishoudt, is enorm. Voor de Europese Centrale Bank reden om een enorm 'pandemie pakket' in te zetten. Vier gevolgen en risico's van de huidige crisis op een rij.
Minder naar buiten betekent dat ook minder besteden?
Nederlanders moeten zoveel mogelijk binnen blijven en geven minder geld uit. Dat heeft grote gevolgen, want wat huishoudens consumeren, is samen goed voor grofweg de helft van wat we in een jaar samen in Nederland verdienen.
Normaal gaat 6,3 procent van wat huishoudens uitgeven naar eten en drinken in de horeca, 3,2 procent naar recreatie en 20 procent naar spullen waar ze in principe ook even zonder zouden kunnen, zoals woninginrichting, elektronica en nieuwe kleding. Dat is opgeteld 120 miljard euro wat nu op losse schroeven staat.
"Zo'n schok aan de vraagkant hebben we nog nooit gezien", zegt Aline Schuiling, econoom bij ABN Amro. Een deel kan nog opgevangen worden via internetverkopen en online-diensten. Toch is een deel zeker verloren. Mensen drinken immers niet twee keer zoveel koffie buiten de deur of gaan twee keer zo lang op vakantie als de coronacrisis voorbij is.
De overheid blijft wel doorgaan met geld uitgeven, zegt ING-hoofdeconoom Marieke Blom, maar de export is onzeker en veel bedrijven zullen moeite hebben met investeringen.
Waar wordt er eerst op bespaard?
Meer en meer gezonde bedrijven en organisaties in Nederland komen gedwongen stil te liggen. Ze maken nog wel kosten, zoals de huur van een pand en het salaris voor personeel, maar krijgen geen geld meer binnen.
Omdat grofweg 70 procent van de kosten bij een gemiddeld bedrijf uit lonen bestaat, is het al snel personeel waarop bespaard wordt. Blom: "Kijk alleen al naar de horeca en vrijetijdssector." Op dit moment werken daar ruim 600.000 mensen. Grofweg de helft van hen werkt als flexibele kracht of zzp'er, mensen die makkelijk op straat komen te staan.
En dat heeft natuurlijk zijn weerslag op de consumptie. Wie geen werk en dus geen inkomen meer heeft, kan minder geld uitgeven. Wat bedrijven vervolgens weer verder in de problemen brengt en voor nog meer verlies van werk zorgt.
Om die neerwaartse spiraal te doorbreken, kwam de overheid deze week met een 'bazooka' aan maatregelen, voor tientallen miljarden euro's. Dit zijn ze:
Raakt deze crisis de euro?
Ook overheden lenen geld, door obligaties uit te geven. Het nare is dat in Europa de landen die er zelf financieel minder sterk voor staan, ook de landen zijn die relatief erg afhankelijk zijn van toeristeninkomsten. Denk aan Griekenland en Italië, dat ook nog eens ongekend hard getroffen is door het virus.
Deze landen hebben relatief hoge staatsschulden, die ze nauwelijks kunnen afbetalen. Door de onzekere situatie moeten ze nu relatief meer rente betalen en dat leidt weer tot meer financiële problemen. En dat kan de eurozone aan het wankelen brengen. Het ziet er wel naar uit dat de andere eurolanden en de Europese Centrale Bank hierbij de helpende hand willen bieden.
Kunnen de banken dit aan?
Dat er een recessie komt, daar gaat ABN Amro nu al vanuit. Hoewel het geen financiële crisis wordt zoals ruim tien jaar geleden, zullen de huidige problemen ook de banken raken. Want de banken zien ook wat er om hen heen gebeurt. De bank zal een deel van het geld dat al is uitgeleend verliezen door faillissementen. Bij bedrijven die aankloppen voor extra leningen, is moeilijker te bepalen of ze uiteindelijk levensvatbaar blijken. Want niemand weet hoelang dit gaat duren.
Hier springt de overheid ook bij, in dit geval met garanties. Mocht een bedrijf niet kunnen terugbetalen, dan betaalt de overheid. Hierdoor blijven banken geld beschikbaar stellen.
Ook de centrale banken helpen. Niet in de laatste plaats de Europese Centrale Bank, die met een ongekend groot opkoopprogramma is gekomen om zo de rente op obligaties te verlagen. Daardoor wordt geld lenen goedkoper. De nationale centrale banken lenen voordeliger geld aan commerciële banken als ABN, Rabobank en ING, die daardoor zelf weer makkelijker uitlenen aan bedrijven en consumenten. Het scheelt nu dat banken er zelf veel beter voorstaan dan voor de financiële crisis. Ze kunnen hun eigen hogere buffers deels inzetten.