Hoe in het Midden-Oosten (en daarbuiten) niemand nog om Poetin heen kan
Iedereen wil met Poetin praten en Poetin praat met iedereen. De president van Rusland heeft er de afgelopen jaren heel secuur aan gebouwd en nu heeft zijn geopolitieke bouwwerk zijn voltooiing bereikt. Niemand kan nog om hem heen, zeker niet in het Midden-Oosten.
Vandaag praat de Russische president met zijn Turkse collega Erdogan. En niet alleen met hem heeft Poetin goede banden:
Zeven jaar geleden alweer dreigde de toenmalige Amerikaanse president Obama met militaire maatregelen tegen Syrië als president Assad gebruik zou maken van chemische wapens in de Syrische burgeroorlog. Die was toen ruim een jaar aan de gang. Obama trok "een rode lijn", maar greep niet in toen Assad die wapens daadwerkelijk inzette.
Poetin zag dat Obama het momentum liet verlopen. Dat was voor hem het moment om aan zijn geopolitieke bouwwerk te beginnen. Hoewel Assad ontkende chemische wapens te hebben, overtuigde hij zijn Syrische collega ervan dat het beter zou zijn als hij mee zou werken aan de ontmanteling ervan. En dat gebeurde.
In september 2015 vroeg Assad Rusland om militaire steun in zijn strijd tegen groepen gewapende opstandelingen in zijn land. Dat was een kolfje naar Poetins hand. Hij kon het prima verkopen als strijd tegen het internationale terrorisme, een van zijn prioriteiten. Die steun kwam er dan ook.
Assad zou nooit zoveel hebben bereikt zonder de steun van Russische bommenwerpers, die bij gebrek aan serieuze luchtafweer van de opstandelingen bijna vrij spel hadden. Dat er bij de bombardementen geregeld burgerslachtoffers vielen, kon niemand veel schelen.
Wig in de NAVO
Tegelijkertijd boterde het steeds slechter tussen Turkije en zijn NAVO-bondgenoten. Ook in dat gat is Poetin gesprongen. Rusland legt via de Zwarte Zee en Turkije een gaspijpleiding aan, die Europese afnemers via het zuiden moet verbinden en bouwt een kerncentrale in Turkije. Verder leveren de Russen Erdogan een geavanceerd luchtafweersysteem waardoor ze via Turkije een wig in de NAVO dreven.
Poetin rekent zowel Assad, als Erdogan dus tot zijn bondgenoten, terwijl die twee niet echt vrienden zijn. En dat is niet de enige tegenstelling in de Russische buitenlandpolitiek. Poetin heeft een bondgenootschap gesloten met Iran. Een nachtmerrie voor de Israëlische premier Netanyahu, met wie hij niettemin ook nauw contact onderhoudt. Dat is weer een boze droom voor Amerika's bondgenoot Saudi-Arabië, waar hij onlangs desondanks met alle egards is ontvangen.
Het lijkt een vat vol tegenstellingen, maar voor Poetin telt alleen het Russische geopolitieke belang. Dat sommige van zijn gesprekspartners het niet zo nauw nemen met democratische vrijheden en mensenrechten interesseert hem hoegenaamd niets. Dat ze onderling elkaars bloed wel kunnen drinken, laat hem koud. Hij wil voor Rusland een centrale rol in het Midden-Oosten en die heeft hij.
En Rusland beperkt zich niet tot het Midden-Oosten. Later deze week is in Sotsji een grote Afrika-conferentie, waarmee Poetin hoopt iets van de achterstand ten opzichte van China op dat continent te kunnen inhalen. In Latijns-Amerika heeft hij voet aan de grond in Venezuela en, in mindere mate, in Cuba. De officiële relatie tussen Moskou en China is lang niet zo hartelijk geweest. India neemt Russische wapens af.
Poetin & Europa
Ook in Europa breidt Poetin zijn invloed stapje voor stapje uit. De banden met EU-kandidaat Servië zijn het best, in het hart van de Balkan ziet een flink deel van de bevolking Rusland als traditionele beschermheer. En nu de EU de deur dichthoudt voor Noord-Macedonië is er een kans dat het land zich tot Moskou wendt.
De Hongaarse president Orban laat zijn oren graag oostwaarts hangen. En zelfs de Franse president Macron, in augustus Poetins gastheer in Parijs, zou het "een strategische fout" vinden als Europa Rusland te ver van zich afduwt. En dan hebben we het nog niet eens over de buurlanden Oekraïne en Georgië, waar Russische troepen gewapenderhand hebben ingegrepen.
Tegenstrijdige belangen
Kortom: bijna iedereen praat dus met Poetin en Poetin praat met iedereen. Dat brengt ook risico's met zich mee, vooral in regio's waar de belangen zo overduidelijk tegenstrijdig zijn. Als de recente Turkse inval in Syrië niet in scène is gezet dan heeft Poetin, die zich sindsdien angstvallig stil heeft gehouden, een serieus probleem.
Dan zal de Russische president moeten kiezen tussen Erdogans eis voor een bufferzone in Noord-Syrië om Koerdische strijdgroepen tegen te houden en de eis van Assad om buitenlandse troepen het land uit te krijgen. En als hij in het gesprek met zijn Turkse collega vandaag geen konijn uit de hoge hoed tovert, dan is wel duidelijk voor wie hij zal kiezen: het Syrië van Assad. Maar dat zal zijn zwaarbevochten positie niet versterken.
