NOS-verslaggever Vlado Veljanoski is een geboren Macedoniër in Joegoslavië. Hij volgt de ploeg op het EK voetbal en kijkt met een Macedonisch, Joegoslavisch en Nederlands hart vooruit naar de EK-wedstrijd tussen Nederland en Noord-Macedonië.
Als vanavond om 18.00 uur in de Johan Cruijff Arena bij de aftrap het fluitsignaal klinkt, dan hopen de Oranjefans op een doelpuntengala. Noord-Macedonië heeft niets te verliezen. Zij willen stunten, spelen vanuit het hart, nog één keer alles geven.
Voor elke Macedonische fan, waar dan ook ter wereld, zullen voor de derde keer tijdens dit Europees kampioenschap de emoties loskomen.
Op de Balkan wordt er altijd van alles bijgehaald in een mix van melancholie, liefde voor het land, goedhartigheid en de wens om hard en strijdbaar te zijn. Je bent voor of tegen iets en iemand. Polderen bestaat niet.
De identiteit, cultuur, geschiedenis, taal, kunst, de grenzen, het geloof; alles ligt onder een vergrootglas. Dat komt door de rijke, woelige geschiedenis in de regio. Die tot ver in de tijd terug gaat.
Afspiegeling
Noord-Macedonië is een multi-etnisch land met ruim 2,1 miljoen inwoners. Het grenst aan Griekenland, Albanië, Kosovo, Servië en Bulgarije. Het land was lang onderdeel van Joegoslavië als de republiek Macedonië. Tijdens de Joegoslavische burgeroorlog verklaarde Macedonië zich in 1991 zonder bloedvergieten onafhankelijk en ging het zelfstandig verder.
Deze EK-ploeg is een afspiegeling van het land. Er zitten Macedonische christelijk-orthodoxe spelers in de selectie, spelers met een islamitische Albanese achtergrond en spelers met Turkse roots.
De staatszender MRT heeft drie commentatoren naar het EK afgevaardigd: twee voor de Macedonische taal, die op het eerste kanaal verslag doen. En een die op het tweede net de wedstrijden van Albanees commentaar voorziet.
Geen voetbaltoeristen
De omringende landen zijn al jaren afwisselend actief op EK's en WK's, maar de Macedonische voetballers en fans hebben dertig jaar moeten wachten om voor het eerst het volkslied te zingen op een groot voetbaltoernooi. Om tussen de toplanden te staan.
Het lijkt de olympische gedachte: meedoen en plezier hebben is belangrijker dan winnen. Noord-Macedonië wordt gezien als één van de zwakkere ploegen op dit Europees kampioenschap. Maar Goran Pandev & co zijn geen voetbaltoeristen. Ze hebben zichzelf op 31 maart van dit jaar uitstekend op de voetbalkaart gezet door in de WK-kwalificatiewedstrijd in Duisburg Duitsland met 1-2 te verslaan: een historische zege en een zeldzame uitglijder van Duitsland.
Die zege op voetbalgrootmacht Duitsland was voor voetbaldwerg Noord-Macedonië een mooie bevestiging en de ideale motivatie richting het EK. Maar de zege zat ze ook in de weg. De verwachtingen werden zowel in het thuisland als daarbuiten ineens hoger.
Heel Noord-Macedonië staat achter 'de helden' van het voetbalteam. Het publiek geniet intens, deze onvergetelijke momenten maken alle Macedoniërs gelukkig. Felicitaties van de premier, van de president. Zelfs na twee nederlagen en niet altijd mooi spel.
Nederig, vriendelijk, zonder kapsones
En ook al hebben in de openingswedstrijd tegen Oostenrijk de wissels verkeerd uitgepakt, bondscoach Igor Angelovski postte via zijn Instagram-account een warm dankwoord aan de hele bevolking. Voor het steunen van 'zijn jongens'.
Aanmerkingen op het getoonde spel worden weggespoeld door het euforische gevoel dat overheerst bij de hele natie. Ik zag de afgelopen week in Boekarest een nederige, vriendelijke bondscoach en spelers zonder kapsones.
Er zitten een paar sterke voetballers tussen, zoals blikvanger Goran Pandev (Genoa), Elif Elmas (Napoli), Enis Bardhi (Levante), Arijan Ademi (Dinamo Zagreb) en Ezgjan Alioski (Leeds).
Het was tot nu toe niet allemaal sprankelend en verzorgd op dit EK, maar de ploeg heeft in de tweede helft tegen Oekraïne kunnen laten zien waarom ze zich geplaatst hebben voor het toernooi.
Na de 0-2 achterstand werd het tempo opgevoerd, was er meer energie en geloof in eigen kunnen en werd er met minder spanning gespeeld. "Toen startten we de motor pas, en dat is hoe we willen spelen," zei Leeds-speler Alioski na afloop.
Pandev weigert 'Noord' te zeggen
Het gaat niet alleen om voetbal op dit EK als de bal rolt. Noord-Macedonië heette tot twee jaar geleden nog Macedonië. De toevoeging van 'Noord' was een compromis na jarenlang onenigheid met Griekenland.
Dat land drong aan op een nieuwe naam, omdat een provincie in Noord-Griekenland ook Macedonië heet. Beide landen hebben na drie decennia strijd in een verdrag aanvullende afspraken gemaakt over deze kwestie. Griekenland heeft altijd met een veto toetreding tot de NAVO en de EU tegen gehouden. Daar is nu een einde aan gekomen.
Maar er is bij de Macedoniërs grote verdeeldheid over de naam. Sterspeler Pandev, die na dit EK stopt met voetbal, weigert in al zijn interviews 'Noord' uit te spreken; hij zegt steevast Macedonië. Zelfs toen hij dit jaar via een live-videoverbinding door de premier werd gekroond tot sportman van het jaar, groette Pandev de kijkers met: "hallo Macedonië".
De huidige regering wordt door de tegenstanders van de naamsverandering verantwoordelijk gehouden voor de transformatie. Zij vinden dat het land en de ziel 'verkocht' is. Voorstanders zeggen dat deze naamovereenkomst een betere toekomst oplevert voor de nieuwe generaties, het land internationaal vooruit wordt geduwd en het nieuwe kansen biedt op politiek en economisch vlak.
Het nieuwe Noord-Macedonië wil zich presenteren aan de wereld. Het land is goed in handbal, er zijn Champions League-titels gewonnen door mannen- en vrouwenteams uit de hoofdstad Skopje. De nationale handbal- en basketbalploegen hebben in de loop der jaren met aansprekende resultaten op EK's en WK's het Macedonische publiek al trots gemaakt. Maar niets is groter dan de mondiale sport voetbal.
Vlado Veljanoski sprak bondscoach Igor Angelovski in aanloop naar het duel Noord-Macedonië - Oekraïne:
Als het maar geen veegpartij wordt, als er maar wordt gestreden en misschien wordt gewonnen net als tegen Duitsland. Dat is wat ik van vrienden en familie uit het geboorteland hoor. De Macedonische spelers hopen dat Frank de Boer spelers spaart en dat er wat te halen valt. Volgens Veljanoski is Nederland uiteraard de favoriet. "Maar voor onze jongens zijn dit dé wedstrijden uit hun nog jonge carrière."
Als geboren Macedoniër in Joegoslavië heb ik een Macedonisch, Joegoslavisch en Nederlands hart. Misschien kan ik daarom niet kiezen. Ik ben gek op mijn vader- en moederland, of hoe je het ook noemt. Wortels zijn belangrijker, dat zal niemand ontkennen, maar welke wortels precies?
Het voelt fijn en raar om deze woorden te gebruiken bij deze speciale wedstrijd in dit bijzondere EK-decor. Ik ben toch iemand met Macedonische, Joegoslavische én Nederlandse wortels. Maar vanavond kies ik voor de rood-gele wortelsmaak.
