Miljoenen ingezameld voor de Amazone, maar is geld de oplossing voor het probleem?

• Carmen Dorlo en Charlotte Biskop

Dezer dagen is het een groot onderwerp: inzamelingsacties om de bosbranden in het Amazonegebied tegen te gaan. Zo doneert de goede doelenorganisatie van acteur Leonardo DiCaprio 5 miljoen dollar, heeft het Wereld Natuur Fonds in Nederland inmiddels bijna 225.000 euro opgehaald met een noodactie, boden de G7-landen 20 miljoen euro aan hulp aan en zijn er online talloze kleine crowdfundingscampagnes te vinden.

De vraag is hoeveel effect deze tientallen miljoenen euro's kunnen hebben, nu de Braziliaanse president Bolsonaro de hulp van de G7-landen weigert. Het Braziliaanse ministerie van Buitenlandse Zaken wijst erop dat in het Klimaatakkoord van Parijs miljarden waren beloofd om ontbossing tegen te gaan, maar die afspraken worden volgens het ministerie niet nageleefd. "Als iemand je helpt, willen ze er meestal iets voor terug", voegde Bolsonaro eraan toe.

Politiek getouwtrek

Terwijl enerzijds wereldwijd geld binnenkomt voor bestrijding van de branden en noodhulp in de Amazone, lijkt de kwestie dus steeds meer onderwerp van politiek getouwtrek te worden. Dat laatste zou volgens hoogleraar filantropie aan de Vrije Universiteit Theo Schuyt het inzamelen kunnen bemoeilijken. En dan is het ook nog maar de vraag of geld wel de oplossing is voor de problemen in het Amazonegebied.

Wat is er precies aan de hand in het Amazoneregenwoud? NOS op 3 zet het op een rij:

Of inzamelingsacties wel of niet slagen hangt volgens Schuyt af van drie factoren: mensen moeten weten dat de ramp bestaat, bereid zijn om geld te geven en het gevoel hebben dat de gift ertoe doet. "Je moet blind en doof zijn om niets van deze branden te weten, ze zijn continu in het nieuws. Daarnaast zijn mensen bereid om geld te geven, omdat de branden worden neergezet als belangrijk voor de wereld. Het gaat over onze kinderen en toekomstige generaties."

Maar de laatste factor is volgens Schuyt in het geding: het gevoel hebben dat jouw gift ertoe doet. "In dit geval wordt de Amazone-kwestie politiek gemaakt. Nu Bolsonaro hulp van de G7 weigert is het belangrijk dat bijvoorbeeld een organisatie als het Wereld Natuur Fonds duidelijk aangeeft wat zij met het geld kunnen doen. Hoe politieker, hoe moeilijker het wordt om geld in te zamelen."

Transparantie over de manier waarop ingezameld geld wordt besteed is inderdaad heel belangrijk, zegt woordvoerder van het WNF Nathalie van Koot. "We krijgen vragen van mensen omdat Bolsonaro deze steun heeft geweigerd, maar dan leggen we uit dat onze hulp daar los van staat."

Volgens Van Koot werkt de non-profitorganisatie altijd met gedetailleerde giftenladders bij campagnes: zo kunnen donateurs zien waar het gedoneerde geld naartoe gaat. Alleen is dat nu niet mogelijk. "Deze actie is heel spontaan, een echte noodactie. Daarom gaan we na de actie zo snel mogelijk terugkoppelen waar het geld heen is gegaan."

Het WNF kan al wel in grote lijnen vertellen waar de donaties heen gaan. Zo krijgen parkrangers in Bolivia een nieuwe uitrusting om de branden tegen te gaan: 40 parkrangers hebben extra veiligheidspakken, zuurstofmaskers, helmen en ehbo-kits gekregen. Ook gaat er geld naar inwoners van het gebied in Brazilië die in gevaar zijn, zij krijgen bijvoorbeeld veiligheidstrainingen.

De inzamelingsacties lijken misschien niet voldoende om alle problemen in het gigantische Amazonegebied op te lossen, maar volgens Amazone-onderzoeker Bart Kruijt van Wageningen University & Research helpen alle beetjes. Daarnaast gaat er volgens hem een grote symbolische waarde van uit.

Toch lossen donaties volgens de onderzoeker het daadwerkelijke probleem rondom de Amazone niet zomaar op. "Het beleid van vorige Braziliaanse regeringen heeft in de afgelopen vijftien jaar gewerkt. De ontbossing is in die periode flink afgenomen. Het ging dus goed, tot nu. Bolsonaro straalt uit dat hij geen werk wil maken van de bescherming van de Amazone. De recente geschiedenis laat zien dat het instellen en bewaken van reservaten helpt, dus daar zou in geïnvesteerd moeten worden. Als de overheid die reservaten tenminste ondersteunt."

Naar aanleiding van de bosbranden in het gebied zocht een camerateam van persbureau Reuters de stamleden van de Mura-stam op:

"Maar wat je ook van Bolsonaro vindt", vervolgt Kruijt, "het is natuurlijk zo dat buitenlandse regeringsleiders of organisaties niet zomaar kunnen beslissen wat er met de Amazone moet gebeuren. Dat moeten Brazilianen samen doen. Dat geld hebben ze heus wel, het is een kwestie van politieke keuzes."

Ook Van Koot van het WNF erkent dat concrete hulp zoals nieuwe uitrustingen niet voldoende is. Daarom legt het WNF volgens haar druk op de Europese Unie om wetgeving aan te passen. "Spreek bijvoorbeeld af om alleen ontbossingsvrije producten in te voeren. En gebruik het handelsverdrag met Brazilië om druk te zetten op betere afspraken. Want voor economische gevolgen lijkt Bolsonaro wel gevoelig te zijn."