Kan KLM ook zonder Air France verder?
Blije gezichten op 30 september 2003. De topmannen van Air France en KLM, Jean-Cyril Spinetta en Leo van Wijk, zetten hun krabbel onder de fusie tussen de twee luchtvaartmaatschappijen. Op dat moment ontstaat een van de grootste luchtvaartcombinaties ter wereld.
Maar bijna veertien jaar na de fusie tussen Air France en KLM is er sprake van ernstige huwelijksproblemen, ook al maakt het bedrijf flink winst. De cultuurverschillen tussen de Fransen en de Nederlanders, waar de topmannen van destijds zich niet druk om maakten, lijken het bedrijf langzaam op te breken.
Uitgelekt rapport
Dat wordt pijnlijk duidelijk in een intern rapport over de samenwerking tussen Air France en KLM dat de NOS vorige week in handen kreeg. "Het probleem is dat er geen gezamenlijke Air France-KLM-cultuur is. Het bestaat gewoon niet", zegt een van de ondervraagde managers in het rapport.
De beschuldigingen over en weer zijn niet van de lucht, blijkt uit onderstaande quotes van respectievelijk een Franse en een Nederlandse leidinggevende:
"We groeien uit elkaar. In het begin was het fantastisch om samen aan de toekomst te bouwen. Nu zie ik vooral wantrouwen. KLM heeft een ontzettend arrogante houding. Ze zeggen dat wij eikels zijn, dat we niets weten en niets voor elkaar krijgen."
"Frankrijk is een soort Griekenland, maar dan groter. De Franse economie is een tikkende tijdbom en Air France is een tikkend tijdbommetje."
Dus rijst de vraag: kan KLM zonder Air France verder als de bom barst? Het korte antwoord is nee.
De Fransen zullen de Nederlanders koste wat kost aan boord willen houden. Simpelweg omdat KLM op het moment de meest winstgevende partij is. "Air France zal niet toestaan dat KLM vertrekt. KLM is een cash cow en die ga je niet de deur uit zetten", zegt luchtvaarteconoom Jaap de Wit.
Vechtscheiding onverstandig
Ook voor KLM is een vechtscheiding een onverstandige zet. De Nederlanders moeten dan razendsnel op zoek naar een andere partner.
"KLM kan zichzelf in zijn eentje niet overeind houden. Daar heeft het de schaalgrootte niet voor. Je hebt in deze competitieve luchtvaartmarkt een groot routenetwerk nodig. Dat bieden Air France en de andere alliantiepartners in Skyteam", aldus De Wit.
Ook volgens de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) ligt er geen scheiding in het verschiet. "Een zelfstandig KLM is een luchtkasteel", stellen de piloten. "Air France en KLM zijn veel te veel met elkaar verknoopt. Die twee uit elkaar halen levert direct schade op. Samen staan ze sterker, niet alleen qua netwerk, ze profiteren ook van betere tarieven bij het inkopen van vliegtuigen."
Als KLM toch bij een andere partner zou aankloppen, welke moet dat dan zijn? Wellicht het Amerikaanse Delta Airlines. Daar werkt Air France-KLM al sinds 2009 mee samen en gisteren nam Delta nog een belang van 10 procent in de groep. Ook luchtvaartmaatschappijen uit de Golfstaten, zoals Emirates en Etihad, worden regelmatig als alternatief genoemd.
De vraag is echter of KLM beter af is in zo'n tweede huwelijk. "Kan KLM net zo'n goede deal maken met een andere maatschappij als met Air France? En zou een andere partij veel vriendelijker zijn? Waarschijnlijk niet", zegt een woordvoerder van de VNV.
Uitzonderlijk
De deal met Air France is in het verleden bijzonder gunstig geweest voor KLM en is dat op sommige vlakken nog steeds, stelt De Wit. "Het koppelen van de routenetwerken, daar hebben beide maatschappijen veel financieel voordeel van gehad." De invloed die KLM in Parijs heeft, is uitzonderlijk voor een bedrijf dat in feite niet is gefuseerd maar overgenomen. Dat onderkennen Franse managers ook, blijkt uit het gelekte rapport:
"Waar we oorspronkelijk in de fout zijn gegaan, is dat we KLM gekocht hebben zonder ze over te nemen. Je kan geen Nederlander vinden die zal zeggen dat Air France KLM gekocht heeft. Voor de Nederlanders staan de twee bedrijven op gelijke voet (...). Er is nooit een managementstructuur opgezet om het verschil tussen de twee maatschappijen aan te geven."
Trust Together
Volgens De Wit moeten Air France en KLM de samenwerking daarom "pappen en nathouden". "Air France-KLM moet niet alleen een operationeel succes zijn, maar ook een succes worden wat betreft samenwerking tussen twee culturen. Daar is wel een enorme inspanning voor nodig bij managers."
Het strategische plan 'Trust Together', dat topman Jean-Marc Janaillac afgelopen november presenteerde, is daar nu juist op toegespitst. De voorman liet weten dat het enthousiasme en vertrouwen van kort na de fusie moet terugkeren in het bedrijf. "Het was toen de tijd van expansie, nu is het moeilijker. Maar ik geloof oprecht dat de groep veel heeft bijgedragen aan beide bedrijven: KLM noch Air France zou zonder de groep zijn waar ze nu zijn", zei hij destijds in NRC.
Wat als KLM verdwijnt?
En wat nu als dat niet lukt, als KLM toch alleen komt te staan en failliet gaat? Of opgeslokt wordt door een maatschappij uit het Midden-Oosten en verdwijnt?
De kans is klein, maar het verdwijnen van KLM is volgens luchtvaartdeskundigen een grote klap voor de Nederlandse economie. "Je bent dan niet alleen veel werkgelegenheid kwijt maar ook een intercontinentaal routenetwerk vanuit Nederland", zegt De Wit. "Kijk maar naar België en naar Zwitserland. Toen maatschappijen Sabena en Swiss failliet gingen zijn die landen een groot deel van het intercontinentale netwerk kwijtgeraakt en dat is door andere luchtvaartmaatschappijen maar mondjesmaat opgevuld."
Dat betekent dat je als passagier in een ander Europees land zou moeten overstappen om bijvoorbeeld naar New York of Kaapstad te reizen. Voor bedrijven wordt Nederland een stuk minder aantrekkelijk als vestigingsland. De Wit: "Het routenetwerk van KLM is voor hen een poort naar de rest van Europa. Dat klanten en goederen vanuit zoveel landen ter wereld makkelijk naar hier kunnen vliegen is voor veel bedrijven van vitaal belang."
