Armoede in Duitsland: 'Ik kan alleen nog bezuinigen op eten'

• Bureau Berlijn

Volgens velen is het een onderbelicht thema in de Duitse verkiezingsstrijd: armoede onder ouderen. Economisch gaat het Duitsland flink voor de wind maar daar plukt niet iedereen de vruchten van. Veel ouderen kunnen met moeite rondkomen en in de toekomst kan de Altersarmut nog een veel groter probleem worden.

In 2015 leefden er zo'n 5,7 miljoen ouderen onder de armoedegrens. In 2010 waren dit er nog 4,9 miljoen. Door de toenemende vergrijzing is de verwachting dat in 2022 een vijfde van alle Duitsers van boven de 55 jaar in armoede zal leven. Deze mensen moeten zien rond te komen van minder dan 958 euro per maand.

Bij de voedselbank in de Berlijnse wijk Köpenick ziet vrijwilligster Annette Meisen al een tijd lang een toename in het aantal ouderen. "Eerst waren de verhouding van werklozen en ouderen gelijk, nu zijn het duidelijk meer ouderen. Het zijn voornamelijk mensen uit de DDR die na de val van de muur geen fatsoenlijk werk konden vinden."

Maar niet alleen, vult een andere vrijwilligster aan. "Duitsland heeft pas sinds twee jaar een minimumloon. Veel mensen hebben hun hele leven voor 3 à 4 euro per uur gewerkt. Dan blijft er natuurlijk niet veel over."

Zoals bij Frank (72, achternaam wil hij niet zeggen). Frank werkte in verschillende fabrieken, als manusje van alles. "Ik heb van mijn vijftiende tot mijn zestigste gewerkt. Ik vond altijd dat ik best aardig verdiende, maar het was duidelijk niet genoeg." Zijn pensioen is minder dan 850 euro per maand en daarom is hij aangewezen op de voedselbank.

Hij heeft zijn leven moeten aanpassen. "Ik kom veel minder buiten, kan niet meer op vakantie. En", zegt hij lachend, "ik kom ook een stuk minder vaak in de kroeg, maar dat is misschien niet zo erg!" Om wat bij te verdienen verkoopt hij in november en december kerstbomen. Veel vertrouwen in verandering vanuit de politiek heeft hij niet. "Dat zijn allemaal leugenaars. Wat ze nu zeggen is na de verkiezingen ineens weer anders."

Ook Lioba Bichl (76) heeft kritiek op de politiek. En die uitte ze onlangs tijdens een live-uitzending op de Duitse televisie tegen bondskanselier Merkel. "Ik red het alleen als ik zuinig doe", zegt ze. "Maar bezuinigen kan ik alleen nog op eten. De rest zijn vaste lasten en die moet ik toch betalen."

Volgens Bichl is er veel mis de pensioenregelingen in Duitsland. "Het is toch beschamend dat als je je hele leven gewerkt hebt, je nog bij de overheid om geld moet gaan vragen. Dat doe ik dan ook niet, daar ben ik te trots voor."

De problemen dreigen voor Bichl volgend jaar groter te worden. "Ik heb het geluk dat ik nu nog redelijk goedkoop woon. Maar mijn huis wordt volgend jaar gesloopt en dan moet ik verhuizen naar een huis dat 180 euro per maand duurder is. Hoe ik dat ga doen, weet ik nog niet."

De krappe pensioenen leiden ertoe dat veel ouderen op hun oude dag nog moeten werken. Veel van hen hebben een bijbaantje, en in steden kom je vaak mensen tegen die straten afstruinen op zoek naar statiegeldflesjes. Ook ouderen, zoals Alex (60). Hij loopt met drie boodschappentassen vol met lege bierflessen voor het Olympiastadion in Berlijn. Het is druk. De voetbalwedstrijd Hertha BSC tegen Werder Bremen staat op het punt van beginnen en meerdere flessenverzamelaars zijn bezig de achtergelaten flessen op te ruimen.

Alex was timmerman, totdat dat op het laatst niet meer ging. Nu verzamelt hij flesjes. "Ik doe het al tien jaar. Wat ik vind, neem ik mee en dat doe ik dagelijks tot een uur of 10 's avonds." Uit angst dat hij gekort wordt op zijn Grundsicherung vanwege zijn bijverdiensten wil hij liever anoniem blijven.

Hoeveel hij ermee verdient? "Over bedragen praat ik niet, dat is beroepsgeheim, maar ik gebruik het geld voor noodzakelijke dingen, niet voor alcohol ofzo. Nou ja, af en toe een biertje." En dan moet hij weer door, voor de concurrentie alles heeft meegenomen.